Halep’te Bir Osmanlı Vakfı: Ahmediye Külliyesi
Abstract views: 136
/ 
PDF downloads: 30
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14222275Anahtar Kelimeler:
Ahmed Tahazade, Ahmediye Medresesi, Nakibüleşraf, VakıfÖzet
Bu çalışmada, Halep'in önde gelen seçkinlerinden biri olup aynı zamanda kadılık görevi ve tüccarlık yapan Tahazâde Ahmed Efendi'nin hayatı ve 18. yüzyıl ortalarında Halep’te kurduğu medresesinin el-Gazzi tarafından neşredilen vakfiyeleri incelenmiştir. Bu vakfiyelerde, Ahmed Tahazâde tarafından, medresede tahsil görecek öğrencilerin tahsillerini yaparken uyacakları kurallar, kütüphaneden istifadelerinin ne şekilde olacağı şartlarının yanı sıra istihdam stratejisi ve yararlananlar sayısı da detaylı bir şekilde belirtilmiştir. Ahmed Efendi, medresede verilen eğitimde Osmanlı hukukuyla uyumlu Hanefi mezhebine önem vermiş ve ayrıca kütüphanesinde Hanefi mezhebiyle ilgili eserleri toplamaya özen göstermiştir. Önemli taraflarından biri de Musul bölgesinden gelen Kürtlere medresede müderris ve talebe olmaları için net ve kapsamlı bir destek sunmasıdır. Ahmed Taha Tahazâde, hesaplı ve incelikli bir şekilde, Halep'teki akranlarından farklı olarak Nakibüleşraf olarak tanınan bir sosyal statüye sahip olmuş ve ayrıcalıklı bir kültürel kimlik geliştirmiştir.
Külliye şeklinde inşa edilen medrese bir dershane, bir kütüphane ve öğrenciler için on oda ile hademe odalarından oluşmaktadır. Tüm bu yapılar ortasında şadırvan bulunan bir avlunun etrafında yer almaktadır. Bunlar ile birlikte medresenin yanına Ahmed Efendi’nin 1751ʼde vefat eden babasına ait bir mezar yaptırılmıştır. Ahmed Efendi daha sonra burayı aile mezarlığı haline getirmiş ve bir çeşme yaptırmıştır. Bu çalışmada, konumu, yapısı ve müştemilatı anlatılan ve günümüze ulaşan Osmanlı eğitim yapılarının bir örneği olan Ahmediye Medresesi’nin mimari özellikleri anlatılmıştır. Ayrıca medrese için tahsis edilen vakfın gelir ve gider kalemleri hakkında bilgi verilmiştir.
Referanslar
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA):
Evkaf Defteri EV.d: 11687.
Cevdet. MF: 112-5565.
Araştırma ve İncelemeler:
Ali, M. K. (1928). Hıtatu’ş-Şam. 6. Cilt. Dimaşk: Mufid Matbaası.
Alp, Sefa vb. (Haziran 2020). 19. Yüzyılda Karamanoğlu Mehmet Bey Camii ve Vakf. Vakıflar Dergisi, 53, 147-162.
Barkan, Ö. L. (1980).Türkiye’de Toprak Meselesi (1. Baskı.). Gözlem Yayınları.
Canatar, M. (İstanbul 1998). Osmanlılarda Bitkisel Boya Sanayi Ve Boyahaneler Üzerine. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 18, 89-104.
Çakar, E. (2014). 16. Yüzyılda Halep’te Bir Osmanlı Vakfı: Hüsreviye Külliyesi. Vakıflar Dergisi, 41, 67-95.
Dallal, Y. (2019). Erken Osmanlı mimarisinde mukarnas (İznik, Bursa, Edirne). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
El-Esedi, H.(1984). Halebʼin Mahalleleri ve Çarşıları. Dimaşk: Kültür Bakanlığı Yayınlar.
El-Esedi, H. (1985). Mevsuatü'l-Halep El-Mukarene. 6. Cilt. Halep: Halep Üniversitesi yayınlar.
El-Gazzi, K. (1923). Nehr’üz- Zeheb fi Tarihi Halep (1. Baskı.). 2. Cilt. Halep: Mârûniyye Matbaası.
El-Hamevî, Yâkût. (1977). Muʿcemü’l-Büldân. 1. Cilt. Beyrut: Dar Sader.
Elhumsi, F. (1983). Eski Halep (1. Baskı.). Dimaşk: Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınlar.
Er-Râzî, M. (1986). Muhtar el-Sihah. Beyrut: Lübnan Kütüphanesi.
Er-Rehhal, E. H. (2015). Osmanlı Döneminde Suriye'de Hac yolu ve hizmet yapıları. Dimaşk: Dimaşk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Eruz, A. F. (2004). Memlükler. 29. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları. 97-100.
Eryavuz, Ş. (2002). Kervansaray. 25. Cilt. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 299-302.
Et-Tabbah, M. R. (1988). İ’lamü'n-Nübelâ bi-Tarihi Halebe'ş-Şehbâ, 7. Cilt. Halep: Dârûl Kalem.
Eyice, S. (1997). Bedesten. 5. Cilt. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 302-3011.
Genç, M. (2020). Mukâtaa. 31. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 129-132.
İbnüʼl-Şıhne, M. (1984). ed-Dürrü’l-müntehab fî târîhi memleketi Haleb. Dimeşk: Dârul Kitap el-Arabi.
Jasser, L. (2010). Halepʼte Adım Adım Osmanlıʼnın İzinde (1. Baskı.). Neyir Matbaacılık.
Jasser, L. (Ankara 2002). Suriye’de Erken Osmanlı Dönemine Ait Yapılarda Süsleme ve Bezemeler, Türkler Ansiklopedisi, 12, 295-311.
Jasser, L. (1998). Halep'te medreseler mimarisinin gelişimi. Arap Bilimsel Miras Enstitüsü, Yükseklisans Tezi. Halep Üniversitesi.
Kallek, C. (2002). kırat, 20. Cilt. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara TDV Yayınları. 437-439.
Kasmo, R. (2008). Halep Ahmediye Medresesi Restorasyon Projesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. İstanbul Technical Üniversitesi.
L. Meriwether, M. (1999). The Kin Who Count: Family and Society in Ottoman Aleppo 1770-1840. Austin: University of Texas Press.
Luggat. Osmanlıca Türkçe Sözlüğü. https://www.luggat.com
Osman, N. (2009). Halep, Kilis, Gaziantep'teki Tarih Eser ve Abideler. Suriye- Türkiye Bölgesel İşbirliği Programı. Halep Üniversitesi.
Osman, N. (2010). Osmanlı devri motifleri (nakışları) üzerine araştırma Halep vilayetinde Binalar ve mezar taşları. Halep Vakıflar Müdürlüğü, Suriye-Türkiye Bölgesel İşbirliği Programı.
Russel, A. vb. (1999). The Natural History Of Aleppo. çev. Haled ec-Cübeyli (1. Baskı.). Halep: Darul Şüa'a.
Sahillioğlu, H. (1989). Akçe. 2. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 424-427.
Sahillioğlu, H. (1991). Avârız. 4. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 108-109.
Savaş, A. İ. (2002). Konsolos. 26. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 178-180.
Tutar, A. (2010). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Halep Şehrinin Kültürel Yapısı. F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), 79-89.
Uğur, M. (1993). el-Câmiuʼs-Sağîr. 7. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 113-114.
Uludağ, S. (1994). Delâilüʼl-Hayrât. 9. Cilt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 113-114.
Urfalioğlu, N. (2009). Sebil. 36. Cilt. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları. 249-251.
Uslu, Ö. (Temmuz 2019). 1144 Numaralı Kudüs-İ Şerif Surre Defteri (M. 1620-21/H. 1030). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Kırklareli Üniversitesi.
Ünal, M. A. (2013). Osmanlı Müesseseleri Tarihi (10. Baskı.). Fakülte Kitabevi Yayınları.
Wilkins, Ch. (2014). The Self-Fashioning of an Ottoman Urban Notable: Ahmad Efendi Tahazâde (ö. 1773). Winston-Salem: Wake Forest Üniversitesi, The Journal of Ottoman Studies, 44, 393-425.
Zeyn El Abidin, M. (Nisan 2019). Mimar Sinan’nın Suriye’deki Eserleri. XI. Uluslararası Sinan Sempozyumu. Trakya Üniversitesi Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
