Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetlerin Tarihsel Gelişimi


DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14787691Anahtar Kelimeler:
Sosyal Hizmet, Yaşlılık, Kurum Bakımı, Evde BakımÖzet
Türkiye’de sosyal, kültürel, demografik ve ekonomik yapıdaki değişim, toplam nüfus içinde yaşlı nüfusunun artmasına neden olmaktadır. Bu doğrultuda yaşlıların sağlık ve bakım sorunlarının yanında, sosyal, psikolojik, ekonomik sorunları da önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum yaşlı bireylere yönelik sosyal hizmetleri daha fazla gündeme getirmektedir. Bu çalışmanın amacı ülkemizde, dezavantajlı gruplar içinde yer alan yaşlılara yönelik verilen sosyal hizmetlerin tarihsel gelişimini incelemek, yapılan çalışmaları değerlendirmek ve yaşlıların yaşam koşullarının iyileştirilmesi için çeşitli öneriler sunmaktır. Bu çalışma bakanlık raporları, faaliyetleri ve istatistikleri ile yerli ikincil kaynaklardan literatür taraması yapılarak oluşturulmuş bir derleme makalesidir. Yaşlılara yönelik sosyal hizmetler, yaşlı bireylerin yaşam kalitelerini ve memnuniyetlerini artıran, onların toplumla bütünleşmelerini sağlayan hizmetleri ifade etmektedir. Bu çalışmada yaşlılara yönelik sosyal hizmetlerin tarihsel gelişimi cumhuriyet öncesi ve cumhuriyet sonrası dönem olarak iki başlık altında ele alınmıştır. Cumhuriyet sonrası dönemde verilen yaşlı bakım hizmetlerinin ağırlıklı olarak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütüldüğü tespit edilmiştir. Bu çalışmada Türk aile yapısının korunması açısından evde ve gündüz bakım hizmetlerinin önemi üzerinde durulmuş ve bu konuda daha kapsamlı çalışmaların yapılması gerektiği belirtilmiştir. Çalışmada, özellikle son yıllarda Türkiye’de yaşlılara yönelik sosyal hizmet uygulamalarının sayı ve çeşitliliğinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın sonuç kısmında Türkiye’de yaşlı bakım hizmetlerinin etkin ve verimli şekilde olması için çeşitli öneriler sunulmuştur.
Referanslar
Abay, A.R. (2018). Yaşlılığa Genel Bakış: Kavramlar ve Temel Yaklaşımlar. Ali Rıza Abay & Fethi Güngör (Ed.), Yaşlılarla Sosyal Hizmet içinde (s. 2-15). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Çelik, R. (2018). Yaşlılığa Genel Bakış: Kavramlar ve Temel Yaklaşımlar. Ali Rıza Abay & Fethi Güngör (Ed.), Türkiye’de Yaşlı Bakım Hizmetleri ve Uygulamaları içinde (s. 144-158). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Aile ve Tüketici Hizmetleri. (2011). Yaşlılık Süreci. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
Akyıldız, Y. (2020). Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar-II. Hasan Selim Kıraoğlu (Ed.), Türkiye’de Kamusal Sosyal Hizmetin Temelleri: Sosyal Hizmet Enstitüsü, Sosyal Hizmet Akademisi. Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü içinde (275-294). Gece Kitaplığı.
Altan, Ö. Z. & Şişman, Y. (2003). Yaşlılara yönelik sosyal politikalar. Kamu-İş, 7(2), 1-36.
Altun, Z. (2021). Yaşlılara yönelik sosyal politikalar ve sosyal hizmetler: Sivil toplum kuruluşları üzerinden bir değerlendirme. Toplumsal Politika Dergisi, 2(1), 30-44.
Altunay, Z., & Özkul, M. (2022). Geçmişin değeri günün sosyal problemi: Yaşlılık ve modern toplumda yaşlı bakımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 1012-1036. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1020968.
Artan, T., Arıcı, A., Yılmaz, Y. (t.y.). Yaşlı Hakları ve Sosyal Hizmet. Sosyal Hizmet Uygulamalarında İnsan Hakları. https://www.researchgate.net/publication/381650439_Yasli_Haklari_ve_Sosyal_ Hizmet
Aykan Kaya, N. (2019). Yaşlı bakım hizmetlerinde algılanan hizmet kalitesi: Erzincan Huzurevi örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sosyal Bilimler Ensititüsü, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
Bahadır, Z., Ay, F., & Başıbüyük, G. Ö. (2022). Türkiye’de huzur evlerinde yaşayan yaşlılar: Betimleyici bir çalışma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 15(2), 83-97. https://doi.org/10.46414/yasad.1131354
Coşkun, H. (2021). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Yapılan Sosyal Politika Uygulamaları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi.
Çetin, H. (2014). Türkiye’de Sosyal Hizmetler ve Sosyal Yardımların Yeniden Yapılanması Üzerine Bir Değerlendirme. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi.
Çetinkaya, Ş. (2012). Türkiye’de Sosyal Yardımlaşma Müessesesi: Durum Analizi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dumlupınar Üniversitesi.
Çohaz, A. (2010, 26-30 Mayıs). Türkiye’de Yaşlı ve Yaşlılara Sunulan Bakım Hizmetleri. Akademik Geriatri, Kaya Artemis Otel, Gazimağusa, KKTC.
Darülaceze Başkanlığı (t.y.). https://www.darulaceze.gov.tr.
Dönmez. Ö. K. & Şahin, D.S. (2021). Yaşlı Bakım Hizmet Modelleri ve Sosyal Politika Yaklaşımları. Mehtap Pekesen (Ed.), Sivil Toplum Perspektifinden Yaşlı Bakımı ve Yaşlılara Sunulan Hizmetler içinde (s. 263-279). Nobel Yayıncılık.
Genç, Y. & Barış. İ. (2019). Yaşlı bakım hizmetlerinde çağdaş yaklaşım: Kurumsal bakım yerine evde bakım hizmetlerinin güçlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science, 10(10), 36-57. DOI: 10.16992/ASOS.507
Gürer, A. (2019). Yaşlı Bakım Hizmetleri. Journal of Health Services and Education. 3(1), 1-6. 10.35333/JOHSE.2019.44
Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği. T.C. Resmi Gazete, 24325, 21 Şubat 2001.
Huzurevi. Yaşlı Bakımevi Merkezleri. (t.y.). https://www.huzureviyaslibakimevi.com/huzurevi/ huzurevinde-sosyal-hayat-yaslilar-icin-etkinlikler-ve-firsatlar
Işıkhan, V. (2019). Yaşlılara yönelik sosyal hizmet sunumlarında neredeyiz. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 74-77.
İçli, G. (2010). Yaşlılar ve yaşlılığın değerlendirilmesi: Denizli ili üzerine niteliksel bir araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 3(1-2), 1-13.
İlik, B. & İçağasıoğlu Çoban, A. (2021). Yaşlılık ve Sosyal Hizmetler. Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı. Ankara.
İLKE. (20.11.2024). https://ilke.org.tr/sayisal-gostergelerle-sivil-toplum-kuruluslarinin-genel-gorunumu
Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak Huzurevlerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkındaki
Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, 19422, 5 Nisan 1987.
Karaca, N. G. (2019). Uluslararası ilke ve standartlar bağlamında yaşlı hakları ve sosyal hizmet uygulamaları. Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(2), 255-274.
Karakale, S. B. (2022). Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatminine Etkisinde İş Stresinin Aracı Rolü: Sosyal Hizmet Alanı Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Yalova Üniversitesi.
Karaköse, R. (2020). Yaşlı Refahına Yönelik Manevi Sosyal Hizmetler: Darülaceze Okmeydanı Örneği. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
Karakuş, B. (2018). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Kurt, G. & Yücel Beyaztaş, F., & Erkol, Z. (2010). Yaşlıların sorunları ve yaşam memnuniyeti. Adli Tıp Dergisi, 24(2), 32-39.
Kurtkapan, H. (2019). Yaşlılar için bir sosyal sermaye kaynağı olarak emekli dernekleri: İstanbul örneği. Muhakeme Dergisi, 2(1), 72-82. 10.33817/muhakeme.567604
Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği, (07 Ağustos 2008). T.C. Resmi Gazete, 26960.
Sarıkavak, K. (2017). Türk-İslam geleneğinde yaşlılara verilen değer. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 281-287.
Sarıkaya, S. T. (2024). 65+ Yaşlı Hakları Derneği Üzerinden Sivil Toplum Kuruluşlarının Yaşlılıkla İlgili Çalışmaları. Journal of Academic Value Studies, 10(1), 49-57. http://dx.doi.org/10.29228/javs.74225
Sosyal Hizmetler Kanunu (27 Mayıs 1983). T.C. Resmi Gazete, 18059,.
Şeker, A. & Kurt, G. (2018). Bir Sosyal Politika Alanı Olarak Yaşlılık ve Sosyal Hizmet Uygulamaları. Nüfusbilim Dergisi, 40, 7-30.
T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (t.y.). Yaşlılara Yönelik Hizmetlerimiz Yaşlı Yaşam Evleri. www.aile.gov.tr.
T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (t.y.). Yaşlılara Yönelik Hizmetlerimiz Özel Huzurevleri. www.aile.gov.tr.
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2012). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı Uygulama Programı, Ankara.
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2017). Sosyal Hizmetler Alanında Türk İşbirliği Modeli Final Raporu. https://www.aile.gov.tr/media/9333/sosyal-hizmetler-alan%C4%B1nda-engelli-ve-ya%C5 %9Fl%C4%B1lar-tuerk-i%C5%9Fbirli%C4%9Fi-modeli-proje-kitab%C4%B1.pdf
T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Yaşlılar İçin Bilgilendirme Rehberi.
T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (Mayıs, 2023). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
T.C. Başkanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu kalkınma planı 2014-2018.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2021). Çorum İli Özel Huzurevi ve Yaşlı Bakım Merkezi Kurulumu Ön Fizibilite Raporu.
Tekin, N. (2017) Evde Sağlık ve Bakımda Hizmetlerinin Bütünleşmesi: Sosyal Hizmetler, Hastane Hizmetleri, Kurumda Bakım Hizmetleri. http://evdebakim.org.tr/downloads/kongre-sunum/yirmiuckasim/nil-tekin.pdf
Tereci, D., Turan, G., Kasa, N., Öncel, T., & Arslansoyu, N. (2016). Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 16(1), 84-116.
Toper, F., Aslan, H., & Özpolat, A. (2023). Türkiye’deki Sosyal Hizmet Kurumlarının Tarihsel Gelişimi. Tarih Okulu Dergisi, 16(62). http://dx.doi.org/10.29228/Joh.66159
Tuncay, T. (2013). Yaşam Sonu Bakımda Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 145-154.
Tuncel, G., & Uzun, H. (2019). Türkiye’de yaşlilara yönelik sosyal politikalar üzerine bir inceleme. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 309-334.
Türkiye Yaşlı Profili Araştırması (2023) https://data.tuik.gov.tr
Umutlu, S. & Epik, M.T. (2019). Türkiye’de Yaşlı Nüfus ve Sosyal Politika Uygulamaları. Sosyal ve Beşerî Bilimleri Dergisi. 11(1).
Yaşlılığa Genel Bakış. (t.y.). https://www.huzurevleri.org.tr/docs/shcek_yasliliga_genel_bakis.pdf
Yerli, G. (2017). Yaşlılık Dönemi Özellikleri ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetler. Journal of International Social Research, 10(52). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1979
Yıldırım, A. (2021). Sosyal politika kapsamında Türkiye’de yaşlanmaya ilişkin ulusal düzeydeki düzenlemeler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1889-1909.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.