Sekiz Uçlu Yıldız Motifinin Şile Bezinde Kullanım Biçimleri


DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.11651971Anahtar Kelimeler:
Şile Bezi, Kumaş, Yıldız Motifi, Desen, Motif, İşleme, Geleneksel El SanatlarıÖzet
Şile bezi üretimi, geçmişten günümüze uzanan kültürel mirasın somut bir ifadesidir. Şile bezinin üretim sürecine bakıldığında, geleneksel el sanatlarının ötesinde toplumsal dayanışma, sanatsal ifade gücü ve kültürel kimliğin harmanlandığı bir durum görülür. Kadınların bu süreçte üstlendikleri roller, ekonomik katkı düşüncesiyle kalmayıp, aynı zamanda toplumsal bağların güçlenmesine, bireysel ve kolektif kimliklerin ifade edilmesine olanak sağlamaktadır. Şile bezinin geleneksel motiflerinin kişisel ve toplumsal hikayeleri barındıran, çok katmanlı kültürel nitelikte özel ürünler olması nedeniyle, incelenmesi ve korunması gereken önemli bir mirastır. Şile bezi üzerinde yer alan işlemeler ve oyalarla zenginleşen üretimler, yalnızca kullanım amaçlı bir tekstil ürünü olmanın ötesindedir. Bu üretimler kişisel izler taşıyan ve duygu ve düşüncelerle şekillenen estetik kompozisyonları barındırır. Tarihsel ve modern sanat arasında güçlü bağlar kurulan üretimler, birer sanat eseri niteliği taşımaktadır.
Sekiz uçlu yıldız motifi Türk kültürünün önemli sembollerinden biri olarak, geçmişten günümüze pek çok geleneksel el sanatında yer alır. Sekiz uçlu yıldız motifi; Şile bezinde kullanım biçimleriyle, Türk kültürünün önemli bir sembolü olarak varlığını sürdürmektedir. Kullanılan diğer motifler gibi, bu motif de kültürel dokunun temsili ve önemli ifade aracıdır. Farklı isim ve biçimlerde görülen, kavramlar yüklü motif; yalnızca estetik bir süsleme aracı olmayıp, evrenin sonsuzluğu, düzeni ve yıldızların büyüklüğü ve gücünün, insanın iç dünyasında şekillenen hayranlık, umut ve ilham duygularının yansıma biçimleridir. Bu nedenle insanın evrenle olan içsel bağlantısının somut bir tasarıma dönüştüğü, duygu ve düşüncelerin manevi ve kültürel değerlerle birleştiği ifade göstergesidir.
Bu çalışmanın amacı, Şile bezi işlemelerinde kullanılan sekiz uçlu yıldız motifinin kavramsal ve düşünsel değerlerini incelemek ve motifin kültürel ve sanatsal ifade biçimlerine dönüşüm sürecinde yüklendiği farklı anlamlar saptanarak, dekoratif ve estetik kullanım çeşitlerindeki; tarihsel, kültürel ve toplumsal hafızanın taşıyıcı rolünü belirlemektir. Bu nedenle motifin Şile bezindeki kullanım biçimleri, tarihi ve kültürel değerler ışığında incelenmiştir. Araştırmada röportajlar ve fotoğraflarla Şile bezi işlemelerinde kullanılan sekiz uçlu yıldız motiflerinin bilinen örnekleri saptanmıştır, Motiflerin tasarım özellikleri kavramsal ve düşünsel açıdan incelenerek, betimlemelerle açıklanmıştır.
Referanslar
Aslan, Y. & Duran, R. (2021). Türk Sanatında “Cennet” Damgası ve Türk Kültüründe Sekize “8” Yüklenen Anlamlar. Selçuk Türkiyat, (51), 383-405. https://doi.org/10.21563/sutad.984825
Çelik, A. (2019). Sayı Sembolizmi Bağlamında “Gârib-Nâme”. Gazi Türkiyat, (24), 67-92
Çiloğlu, H. (2017). Kare Formun Yaşamla Olan Kavramsal İlişkisi. II. Uluslararası Akdeniz’de Güzel Sanatlar Sempozyumu ve Kültür Sanat Çalıştayı, 235-237.
Çiloğlu, H. (2019a). Türk Halı Sanatı Kompozisyonlarında Hayat ve Zaman Kavramları. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (43), 200-213. https://doi.org/10.32547/ataunigsed.604315
Çiloğlu, H. (2019b). Türk Kültür Varlıklarında Yaşamın Biçimlenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(35), 335-343. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-08-35-05
Çiloğlu, H. (2019c). Türk Halı Sanatı Kompozisyonlarında ve Desenlerinde Miktar Kavramı. Art-E Sanat Dergisi, 12(23), 185-193. https://doi.org/10.21602/sduarte.555754
Çoruh, E. & Azizoğlu, Z. (2023). Sekiz Köşeli Yıldız Motifinin Ekspresyonizm ve Kübizm Sanat Akımları ile Modernize Edilerek Tasarlanması. Turkish Journal of Fashion Design and Management, 5(2), 67-84. https://doi.org/10.54976/tjfdm.1306495
Çoruhlu, Y. (2001). Türk Mitolojisinin Anahatları. Kabalcı Yayınevi.
Dizel, T. & Özkaya, K. (2019). Geleneksel Türk Motiflerinin Bazı Örneklerinin Marketri (Kakmacılık) Tekniğiyle Mobilya ve Ahşap Yüzeylerde Uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 261-279. https://doi.org/10.30794/pausbed.441816
Ertek, A. & Evren, E. N. (2017). Şile İlçesi Coğrafyası. Dergah Ofset.
Evren, E. N. (2023). Cumhuriyetin 100. Yılında Mahalleleri ve Köyleri İle Birlikte Şile İlçesi. CB Basımevi.
Genç, M. & Öztürk, G. (2023). Cennete Açılan Kapılar Denizli Çal’da Tespit Edilen Paşa Kapısı (Cennet Kapısı) Desenli Torbaların Teknik ve Desen Açısından İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 222-242. https://doi.org/10.35237/sufesosbil.1398728
Habertürk. (2024, Temmuz 29). Hanımeli çiçeğinin anlamı. https://m.haberturk.com/hanimeli-ciceginin-anlami-nedir-hanimeli-cicegi-ne-anlama-gelir-neyi-simgeler-ne-ifade-eder-3706652/2
Hürriyet. (2021, Kasım, 15). Dört yapraklı yoncanın anlamı. https://www.hurriyet.com.tr/egitim/4-yaprakli-yonca-anlami-nedir-hastanede-dort-yaprakli-yonca-neyi-ifade-eder-41939410
Kulturportali. (t.y.). Divriği Ulu Camii. https://www.kulturportali.gov.tr/medya/fotograf/fotodokuman/6586/divrigi
Nuhoğlu, M. (2018). Çokkollu Yıldız Tasarımlarının Temsiliyet ve Hazır Tasarım Bakımından Günümüzdeki Kullanımları Üzerine Bir İnceleme. İdil Sanat ve Dil Dergisi, (7)49, 1191-1199. https://doi.org/10.7816/idil-07-49-16
Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Özarslan, M., Salkynbaev, M., Dossymbekova, R. (2014). Şark Dünya Görüşüne Göre Kutsal Sayıların Oluşumu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Dergisi, 54(2), 155-166.
Schimmel, A. (1998). Sayıların Gizemi. (M. Küpüsoğlu, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
Tarlakazan, B. E. & Tıngır, M. (2018). Selçuklu İzleri Taşıyan Kimi Belediye Amblemlerindeki Sembollerin Tarih, Kültür ve Tasarım Açısından İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 111-128.
Temir, Ş. R. (2010). Geçmişten Günümüze Şile ve Şile Bezi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
Türkiye Dokuma Atlası. (t.y). Şile bezi coğrafi işareti. https://turkiyedokumaatlasi.com/dokuma/34/0
KİŞİSEL GÖRÜŞMELER
Seher Bostancı, nakış yapan, Şile – İstanbul.
Yasemin Selak, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Şile Borsa İstanbul Halk Eğitim Merkezi’nde Şile bezi işlemeciliği Usta Öğretici, Şile – İstanbul.
Zeynep Turan, Geleneksel El Sanatları Sanatçısı ve T.C. İstanbul Valiliği Şile Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü İstanbul Büyükşehir Belediyesi İş Birliği Kursu (İSMEK)’te Şile bezi işlemeciliği Usta Öğretici, Şile – İstanbul.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.