Turgut Özal Dönemi (1987-1989) Türk Dış Politikasının Ulusal Basına Yansımaları
Abstract views: 56
/ 
PDF downloads: 26
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15336758Anahtar Kelimeler:
Türkiye Cumhuriyeti, Turgut Özal, Dış Politika, BasınÖzet
1980 Eylül darbesi sonrasında üç yıl süren askeri yönetim döneminde Başbakan Yardımcılığı görevini üstlenen Turgut Özal, ekonomi alanındaki yetkinliğini ve Amerika Birleşik Devletleri ile geliştirdiği güçlü ilişkileri siyasi bir avantaja dönüştürerek Anavatan Partisi’ni kurmuş ve 1983 seçimlerinden tek başına iktidar olarak çıkmayı başarmıştır. Başbakanlığı döneminde hem Türkiye’nin iç sorunlarına hem de bölgesindeki siyasi gelişmelere iktisadi temelde çözüm üretmeye çalışan Özal, uzlaşmacı bir lider profili çizmiştir. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’le uyum içinde çalışmaya gayret eden Özal, darbe etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik bir politika izlemiştir.
Dış politikada ise, Sovyetler Birliği’nin bölgedeki etkisine karşı Amerika’nın yanında konumlanmaya özen göstermiştir. Türkiye’yi bölgesel bir güç haline getirmek isteyen Özal, ekonomik ve siyasi sorunlara hızlı çözümler üretme çabasındaydı. Devlet başkanlarıyla doğrudan iletişim kurmaya önem veren Özal, ikili ilişkilerdeki samimiyeti, ekonomik bilgisi, zekâsı ve iyi derecede İngilizce konuşabilme yeteneği sayesinde muhataplarında olumlu bir etki yaratmıştır.
Hantal devlet yapısından hoşlanmayan Özal, devlet işleyişinde özel sektördeki yönetim tecrübelerini kullanarak bürokratik engelleri aşmayı başarmıştır. Basın-yayın alanına özel önem veren ve medya kuruluşlarına devlet desteğini esirgemeyen Özal, Türkiye’de uluslararası basın yapısının oluşumuna zemin hazırlamıştır. Yurt dışı gezilerine gazetecilerin katılımını istemesi, önemli köşe yazarlarıyla kişisel ilişkiler kurarak verdiği mülakatların basında yer almasına özel çaba göstermesi bu yaklaşımının göstergesidir. Kendisini destekleyen basın organlarının yanında, dış politikadaki aksaklıkları haberleştiren muhalif gazete ve televizyonların da yayınlarına devam etmesi, onun basına yönelik baskıcı bir tavır sergilemediğini ortaya koymaktadır.
Türkiye’nin bölgede yeniden söz sahibi olmasını hedefleyen Özal, bu amacın Amerika Birleşik Devletleri’ne rağmen gerçekleşemeyeceğini bildiği ve aynı zamanda ABD’nin küresel gücüne inandığı için dış politikasını ABD merkezli kurgulamıştır. NATO eksenli askeri ve ekonomik yardımlar, Ortadoğu’da PKK varlığı, GAP’ın Irak ve Suriye ile ilişkilerde yarattığı gerilim, İran-Irak Savaşı, İsrail-Filistin meselesine Türkiye’nin yaklaşımı, Yunanistan ile Kıbrıs meselesi, Türkiye’nin Avrupa Birliği süreci ve Sovyetler Birliği’nin etkisinin azalmasıyla artan ticaret hacmi, Özal döneminde dış politikanın öne çıkan başlıklarını oluşturmuştur.
Referanslar
Aral, B. (2005). Turkish foreign policy and the Middle East. Turkish Studies, 6(3), 27–40.
Arı, T. (2004). Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi (2. baskı). Alfa Basım Yayıncılık.
Aybey, A. (2004). Turkey And The European Union, Relations: A Historical Assessment. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 4(1), 19–38.
Ayman, G. S. (2012). İyi Komşuluğun Formülü: Türk Dış Politikasında Teritoryal Sorunlar. Yalın Yayıncılık.
Balcı, A. (2017). Türkiye dış politikası: İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar. Alfa Basım Yayım.
Barlas, M. (1994). Turgut Özal’ın Anıları. Sabah Kitapları.
Başbakan Turgut Özal'ın Konuşma, Mesaj, Beyanat ve Mülakatları, (13.12.1986-12.12.1987), 296.
Birand, M. A. (1993). Apo ve PKK. Milliyet Yayınları.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yer: 30-18-1-2/580-617-6, Tarih: 14.07.1987.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yer: 30-18-1-2/593-678-8, Tarih: 22.01.1988.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yer: 30-18-1-2/602-726-5, Tarih: 16.06.1988.
Cumhuriyet. (1986, Kasım 14). Rabin, ikili ilişkilerdeki bazı sorunların kaynağının İsrail değil Türkiye olduğunu söyledi.
Cumhuriyet. (1987, Ağustos 9). ABD ile yumuşama günleri, Ermeni bunalımı buzdolabına kaldırıldı.
Cumhuriyet. (1987, Mart 27). Yunanistan hükümetinin Ege’de “Yunan gölü” hayali.
Cumhuriyet. (1987, Nisan 15). Özal: zor günler bizi bekliyor, Avrupa Topluluğuna tam üyelik başvurusu dün yapıldı.
Cumhuriyet. (1987, Nisan 16). Büyük gözaltı, Ankara’da öğrencilerin olaylı yürüyüşü; 63 öğrenci DGM’de.
Cumhuriyet. (1987, Nisan 21). FKÖ bütünleşti, 1983’ten beri süregelen bölünme giderildi.
Cumhuriyet. (1987, Temmuz 15). Hakkari’de karakola saldırdılar, bir onbaşı ve er şehit.
Cumhuriyet. (1987, Temmuz 15). Şam’la pazarlık, Özal’ın bugün başlayacak ziyaretinde sınır güvenliği ve su sorunu konuşulacak.
Cumhuriyet. (1987, Temmuz 17). Apo’yu istedik, Suriye: “Bizde Apo diye biri yok”.
Cumhuriyet. (1988, Haziran 16). Davos’a devam, yine somut bir sonuç yok ama…
Cumhuriyet. (1988, Kasım 27). İsrailli diplomatın Hadi Uluengin’e açıklamaları.
Cumhuriyet. (1988, Nisan 2). Özal: müdahale etmeyeceğiz, spekülasyon.
Cumhuriyet. (1988, Şubat 2). İlk jest Özal’dan, 3. kez kahvaltıda buluştular, Papandreu buzların eridiğini anlattı (s. 1).
Cumhuriyet. (1989, Aralık 18). AT’den Türkiye’ye: “Bekle.”
Dahlman, C. (2004). Turkey’s Accession To The European Union: The Geopolitics of Enlargement.
Deringil, S. (2004). Turkish foreign policy during the Özal decade: An unconventional leader. In F. Kazemi & J. Waterbury (Eds.), Politics and society in the contemporary Middle East (345–368).
Eurasian Geography and Economics, 45(8), 553–574.
Gırgır. (1988, Nisan 10). Bozacının şahidi şıracı, Thatcher ve Özal birbirlerinin politikalarını öve öve bitiremediler.
Hale, W. (2013). Turkish foreign policy since 1774. Routledge.
Hürriyet. (1988, Şubat 27). Atina çok pişkin, bizden jest beklerken Ege için 12 milde ısrarlılar.
Hürriyet. (1989, Şubat 10). Mesut Yılmaz: İsrail’e koz verilmemesi gerektiğini ileri sürdü.
Karpat, K. (2015). Türk Dış Politikası Tarihi (1. baskı). Timaş Yayınları.
Küçükşabanoğlu, Z. (2019). Turgut Özal dönemi Türkiye-ABD ilişkileri (1983–1993) (Yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Milliyet. (1987, Mart 19). Wall Street Journal: Ankara, istediğinden daha azını elde etti. Moskova Radyosu: ABD’nin casusluğu sürecek. Le Monde: Anadolu, Amerikan gözetim sisteminin ileri karakolu oldu (s. 1).
Milliyet. (1987, Mart 28). Eller tetikte.
Milliyet. (1987, Nisan 1). Ege’de fazla iyimser olmamak gerekir.
Milliyet. (1987, Temmuz 18). Türkiye-Suriye arasında imzalanan güvenlik protokolü.
Milliyet. (1988, Ağustos 11). İki devleti de imara hazırız.
Milliyet. (1988, Haziran 8). ABD’de gizli anlaşma, Türkiye’de füze ve rampa üretimi için sürpriz karar.
Milliyet. (1988, Haziran 8). ABD’ye sert çıkış, Kıbrıs için hesap vermeyiz.
Milliyet. (1988, Mart 28). Başbakan Özal’dan İran ve Irak’a uyarı.
Milliyet. (1988, Mayıs 28). Birand, M. A. “Yunanistan’da ne isteyeceğimizi biliyor muyuz?”
Milliyet. (1988, Nisan 5). Özal, Kerkük dosyasını henüz kapatmadı.
Milliyet. (1988, Temmuz 12). Davos ruhuna darbe.
Milliyet. (1989, Mayıs 16). Türkiye’ye üçlü baskı: ABD, İsrail, FKÖ açıklamaları.
Milliyet. (1989, Şubat 12). Sovyetlerde Türk inşaatçılar.
Oran, B. (2002). Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan bugüne olgular, belgeler, yorumlar (Cilt 1). İletişim Yayınları.
Oran, B. (Ed.). (2014). TDP’nin kuramsal çerçevesi. In B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 2: 1980–2001) (s. 158). İletişim Yayınları.
Özal, T. (1987). Başbakan Turgut Özal’ın Konuşma, Mesaj, Beyanat ve Mülakatları (13.12.1986–12.12.1987), 296.
Robins, P. (2003). Suat in the Middle East: Between Great Powers and Regional Politics. Routledge.
Sabah. (1987, Nisan 15). Vatandaş ne diyor? (1).
Sınmaz, K. (2017). Ortadoğu Su Krizi ve Türkiye. İNSAMER Ortadoğu Araştırma Raporları, 38.
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (1988). 1987 Tarihçesi. Dışişleri Belleteni. s. 24. Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
T.C. Dışişleri Bakanlığı. (1989). 1987 Tarihçesi. Dışişleri Belleteni. s. 24. Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Tercüman. (1987, Nisan 15). Uzun ince bir yol, Özal AET üyeliğini değerlendirdi.
Tercüman. (1988, Mart 30). Fecir-10 hücumunun Türkiye’yi kaygılandırdığı.
Tercüman. (1988, Şubat 13). Biz Kürtlerin milli azınlık olduğuna inanıyoruz.
Tuncer, H. (2015). Özal’ın Dış Politikası (1983–1989). Kaynak Yayınları.
Uzgel, İ. (2018). ABD ve NATO’yla ilişkiler. In B. Oran (Ed.), Türk dış politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 2: 1980–2001) (3. baskı, 243–325). İletişim Yayınları.
Yapıcı, M. İ. (2008). Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Orta Doğu. In S. Aybar (Ed.), Türkiye’nin Orta Doğu politikası (s. 52). Kadir Has Üniversitesi Yayınları.
Yücealtay, C. (2022). İran-Irak Savaşı ve Türkiye üzerine etkileri. Bellek: Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 4(1), 21–34.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
