Aristoksenos'un Teori Kitabında Üçlü Ses Kümelerinin İncelenmesi

Özet

Aristoksenos’un Armoni Öğeleri adlı risalesi, müzik kuramını sistemli bir şekilde ele alan en erken metinlerden biri olarak yalnızca Antik dönem entelektüel düşüncesini değil, modern müzik kuramlarının gelişimini de derinden etkilemiştir. MÖ 4. yüzyılda yaşamış bir filozof, tarihçi, eğitimci ve müzik kuramcısı olan Aristoksenos, kendisinden önceki matematik temelli yaklaşımlardan ziyade müziği işitsel algı ve melodik deneyim üzerinden temellendirmeye çalışmıştır. Antik Yunan ses sisteminde melodik yapının ‘temeli’ olarak dörtlüler kabul edilmesine rağmen, bu çalışma, üçlü ses kümelerinin de ‘işlevsel ses kümeleri’ adı altında işlevsel yapılar olarak önemli bir rol oynayabileceğini ortaya koymaktadır. Enarmonik, kromatik ve diyatonik türlerde ifade edilen bu üçlü yapıların birleşimiyle oluşan ses sistemleri ve diziler, yalnızca Antik Yunan müziğinin yapısal yönlerine ışık tutmakla kalmaz; aynı zamanda Türk Müziği kuramındaki makam anlayışıyla da dikkat çekici benzerlikler gösterir. Bu makale, Antik Yunan ses sistemi ve müzik teorisinin günümüzdeki çalışmalarda fazlaca dikkat çekmemiş olan ‘kromatik ve enarmonik’ ses kümeleri ile ilişkisini de tartışırken, söz konusu teorinin sadece dörtlüler ve diyatonik yapılar üzerinden okunmasına dair yaklaşıma da bir alternatif oluşturmaya çalışmaktadır. Bunun yanında, işaret edilen ‘üçlü ve dörtlü’ ses kümeleri içinde yer alan ‘mese’ başta olmak üzere ‘işlevsel’ bazı seslerin de tartışılması ve bu sesler üzerinden ‘ezgisel hareketler’ üzerinden temel düşünceler üretilebilmesi de makalenin amaçları arasındadır.