Rüstem Paşa Cami Çinilerinin Restorasyonu (2016-2020): Çinilerin Mevcut Durum Analizi ve Belgelenmesi -1

Özet

İstanbul’un Eminönü semtinde yer alan ve Mimar Sinan tarafından inşa edilen, Osmanlı klasik dönem mimarisinin önemli eserlerinden biri olan Rüstem Paşa Camii, özellikle iç mekânını süsleyen zengin çini dekorasyonu ile dikkat çekmektedir. Camii’nin dış cephe düzenlemesi, Sinan’ın erken ve orta dönem camilerinde sıklıkla görülen, ana kubbeyi ön plana çıkaran piramidal tasarım anlayışının başarılı bir örneğini sergilemektedir. İç mekânda ise, taşıyıcı sistemin başlangıcına kadar uzanan çini kaplı duvar yüzeyleri arka planda kalmakta; böylece taşıyıcı unsurlar ve örtü elemanları görsel olarak ön plana çıkarılmaktadır. Rüstem Paşa Camii’nde yer alan çiniler, 16. yüzyıl Osmanlı çini sanatının zirvesi olarak değerlendirilmekte olup, ağırlıklı olarak İznik atölyelerinin karakteristik özelliklerini yansıtmakta, yer yer Kütahya üretimi olabilecek unsurlar da gözlemlenmektedir. Motif, kompozisyon ve yerleşim açısından yapılan sınıflandırmalar, caminin zengin süsleme repertuarını ortaya koymaktadır. Rüstem Paşa Camii çinileri yalnızca estetik üstünlükleriyle değil, aynı zamanda üretim teknolojisi, malzeme kalitesi ve dönemin üslup özelliklerini yansıtması bakımından da Osmanlı sanat tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir.

Bu çalışma, 2016-2020 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü denetiminde ve Bilim Kurulu danışmanlığında yürütülen Rüstem Paşa Cami Çinilerinin restorasyon uygulamalarını ele almaktadır. Restorasyon süreci kapsamında, caminin mimari yapısı, ahşap elemanları, kalemişleri ve çini süslemeleri bütüncül bir yaklaşımla onarılmıştır. Yapının zemin hareketleri ve statik sorunları da bu süreçte titizlikle izlenmiştir. Ayrıca, Camideki çiniler; restitüsyon ve rölöve raporları üzerinden değerlendirilerek, çinilerin üslüp ve kompozisyon özellikleri analiz edilmiş, motif, kompozisyon ve yerleşim özellikleri açısından sınıflandırılarak ele alınmıştır.