Türkiye'de Coğrafya Alanında Arazi Kullanımı Üzerine Yapılan Doktora Tezlerinin İncelenmesi (1992-2024)
Abstract views: 48
/ 
PDF downloads: 59
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15567472Anahtar Kelimeler:
Arazi, Arazi Kullanımı, Coğrafya Bilimi, Doktora TezleriÖzet
Doğal ve beşeri arazi örtüsünün ve ekosistemlerin değiştirilmesini kapsaması nedeniyle arazi kullanımı insanın çevre üzerindeki etkilerinin en belirgin ve kalıcı unsurlarından biri olmuştur. İnsanın doğayla etkileşimi insanoğlunun dünyada var olduğu andan itibaren yaşanan bir süreç olmakla birlikte özellikle son iki yüzyıldan beri dünya nüfusunun hızla artması, hızlı kentleşme ve teknolojik gelişmeler arazi kullanımına çok farklı bir boyut kazandırmış ve bu konu pek çok disiplinin odağı haline gelmiştir. Bu durum konuyla ilgili yapılan yayınların hem nitelik hem de nicelik olarak artmasına yol açmıştır. Arazi kullanımı hakkında yapılan çalışmalarda insan-mekân ilişkisini inceleyen Coğrafya disiplini de önemli bir paya sahip olmuştur. Özellikle son yıllarda Türkiye’de arazi kullanımı konusunda hazırlanan lisansüstü tezlerin sayısında da önemli bir artış olmuştur. Bu çalışma, Türkiye'de 1992-2024 yılları arasında yayımlanmış, başlıklarında veya anahtar kelimelerinde "arazi kullanımı" ya da "araziden faydalanma" ifadeleri geçen coğrafya doktora tezlerini inceleyerek akademinin arazi kullanımı konusuna bakış açısını ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu kapsamda Ulusal Tez Merkezi’nden belirlenen 50 tezden erişime açık olan 45’i genel amaçlar, kavramsal ve kuramsal çerçeve, yöntem, veri kaynakları, analiz araçları, arazi kullanımının kırsal ve/veya kentsel olma durumu şeklinde ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Hazırlanan coğrafya doktora tezlerinin büyük bir bölümünde nicel yöntemlerin tercih edildiği; veri kaynakları olarak istatistiksel bilgilerin ve daha önce çeşitli kamu ve özel sektöre ait kurum ve kuruluşların hazırlandığı haritaların kullanımının ön plana çıktığı görülmüştür. Özellikle son dönem çalışmalarda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve mekânsal analizin en yaygın kullanılan araç ve yöntemler olduğu tespit edilmiştir. İlgili doktora tezlerinin genel amaçları değerlendirildiğinde büyük bölümünün; arazi kullanımı potansiyelinin belirlenmesi, arazi kullanım sorunlarının tespiti ve uygun arazi kullanım önerilerinin geliştirilmesi konularına odaklandığı görülmüştür. Sonuç olarak arazi kullanımı konusunda hazırlanan doktora tezlerinde, coğrafyanın önemli rolü bulunduğu ve lisansüstü tez sayılarında artış görüldüğü ortaya çıkmıştır.
Referanslar
Adom, D., Hussein, E. K., & Agyem, J. A. (2018). Theoretical and conceptual framework: Mandatory ingredients of a quality research. International Journal of Scientific Research, 7(1), 438–441.
Antrop, M. (2004). Landscape change and the urbanization process in Europe. Landscape and Urban Planning, 67(1–4), 9–26.
Antrop, M. (2005). Why landscapes of the past are important for the future. Landscape and Urban Planning, 70(1–2), 21–34.
Atalay, İ., & Gökçe Gündüzoğlu, H. A. (2015). Türkiye’nin ekolojik koşullarına göre arazi kabiliyeti sınıflandırılması. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
Baki, A., & Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1–21.
Bayar, R. (2003). Arazi kullanımı-nüfus ilişkisi: Anamur örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 97–116.
Bayar, R. (2018). Arazi kullanımı açısından Türkiye’de tarım alanlarının değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(2), 187–200.
Bayar, R. (2019). Ayaş ilçesinde arazi örtüsü ve arazi kullanımı. Pegem Yayınları.
Bayar, R. (2020). Ankara şehri kentsel büyüme alanlarının arazi uygunluk analizi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1), 39–59.
Bayar, R., & Karabacak, K. (2017). Ankara ili arazi örtüsü değişimi (2000–2012). Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 59–76.
Bayraktar, N. (2006). Organ nakli organ bağışı konusunda bilinçlendirme amacıyla interaktif eğitim materyali hazırlanması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Briassoulis, H. (2000). Analysis of land use change: Theoretical and modeling approaches. In S. Loveridge (Ed.), The Web Book of Regional Science. Regional Research Institute, West Virginia University.
Bürgi, M., Hersperger, A. M., Hall, M., Southgate, E. W., & Schneeberger, N. (2007). Using the past to understand the present land use and land cover. In H. M. Hurni & U. Wiesmann (Eds.), A changing world (pp. 133–144). Springer.
Cangir, C., & Boyraz, D. (2000). Ülkemizde yanlış ve amaç dışı arazi kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, 17(19), 365–373. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası.
Canpolat, F. A., & Dağlı, D. (2020). Elazığ İli’nde arazi kullanımı değişimi (2006–2018) ve simülasyonu (2030). International Journal of Geography and Geography Education, 42, 702–723.
Creswell, J. D. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (2nd ed.). Sage Publications.
Çelikyay, S., Cengiz, S., & Görmüş, S. (2015). Coğrafi bilgi sistemleri ile Bartın ili’nin arazi kullanım uygunluk analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 17(25), 73–81.
Çepni, S. (2021). Proje, tez ve araştırma makalelerinin kavramsal ve kuramsal çerçevesi nasıl yapılandırılmalı? Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 4(3), 203–216.
De Blij, H. (2019). Coğrafya neden önemlidir? (F. Yavaş & B. Kaya, Çev.). Hece Yayınları.
Denney, A. S., & Tewksbury, R. (2013). How to write a literature review. Journal of Criminal Justice Education, 24(2), 218–234.
Diamond, J. (2015). Tüfek mikrop ve çelik (Ü. İnce, Çev.). TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
Dickinson, G., & Shaw, M. (1977). What is “land use”? Area, 9(1), 38–42.
Doğan, M., Köse, M., & Ayhan, F. (Eds.). (2021). Coğrafi planlama. Pegem Yayınları.
Erdoğmuş, F. U., & Çağıltay, K. (2009). Türkiye’de eğitim teknolojileri alanında yapılan master ve doktora tezlerinde genel eğilimler. Akademik Bilişim, 9, 11–13.
Erinç, S. (1984). Ortam ekolojisi ve degradasyonel ekosistem değişiklikleri. İstanbul Üniversitesi Denizbilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Eryaşar, A. S. (2021). Sosyobilimsel konular ve öğretmenler: Türkiye’deki tezlere yönelik bir sistematik literatür incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 1604–1640.
Fisher, P., Comber, A. J., & Wadsworth, R. (2005). Land use and land cover: Contradiction or complement. Re-presenting GIS, 85, 98.
Foley, J. A., DeFries, R., Asner, G. P., Barford, C., Bonan, G., Carpenter, S. R., ... & Snyder, P. K. (2005). Global consequences of land use. Science, 309(5734), 570–574.
Garipağaoğlu, N. (2017). Bölge planlama ve Türkiye'de mekânsal planlama yaklaşımları. Yeditepe Yayınevi.
Garipağaoğlu, N. (2021). Bölgesel (bölge) kalkınma planları. In M. Doğan, M. Köse & F. Ayhan (Eds.), Coğrafi planlama (pp. 17–47). Pegem Akademi.
Gözenç, S. (1974). Arazinin kullanılması ve değerlendirilmesinin coğrafi yönden tetkiki. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20(21), 169–180.
Gülersoy, A. E. (2014a). Küçük Menderes Havzası’nda mekânsal potansiyel ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiler. Dinozor Kitabevi.
Gülersoy, A. E. (2014b). Yanlış arazi kullanımı. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 49–128.
Halaç, H. H., & Bademci, F. (2021). Kültürel miras: Sistematik literatür incelemesi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2), 172–190.
Jabareen, Y. (2009). Building a conceptual framework: Philosophy, definitions, and procedure. International Journal of Qualitative Methods, 8(4), 49–62.
Kaçmaz, M., & Döker, M. F. (2021). Sapanca Gölü Havzası’nda arazi kullanımı ve mekânsal değişim. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(1), 161–194.
Karabacak, K. (2021). Kentsel alanlarda arazi kullanım modelleri ve uygulamaları. In R. Bayar (Ed.), Coğrafya araştırmalarında coğrafi bilgi sistemleri uygulamaları II (pp. 159–184). Pegem Akademi.
Karabacak, K., & Bayar, R. (2021). Arazi örtüsü çatışma alanlarına dayalı LUCIS arazi kullanım modeli: Gölbaşı ilçesi örneği. Turkish Studies, 16(4), 1279–1310.
Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayınevi.
Kawamura, M., Jayamana, S., & Tsujiko, Y. (1996). Relation between social and environmental conditions in Colombo, Sri Lanka and the urban index estimated by satellite remote sensing data. International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing, 31(Part B7), 321–326.
Keloğlu, E., & Bayar, R. (2022). Aydın ili Efeler ilçesi’nde potansiyel arazi kullanımı çatışma alanlarının LUCIS modeli ile belirlenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20(1), 161–190.
Kerski, J. (2011). Why geography education matters. AAG Newsletter, 46(5), 13.
Kokotsaki, D., Menzies, V., & Wiggins, A. (2016). Project-based learning: A review of the literature. Improving Schools, 19(3), 267–277.
Kut Görgün, E. (2023). Karma arazi kullanımının kentsel yaşam kalitesi algısına etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Müller, D., & Munroe, D. K. (2014). Current and future challenges in land-use science. Journal of Land Use Science, 9(2), 133–142.
Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar (S. Özge, Çev.) (Cilt 2, 7. Basım). Yayın Odası.
Ozan, C., & Küçükoğlu, A. (2013). Sınıf öğretmenliği alanındaki lisansüstü tezlere yönelik bir içerik analizi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 2013(12), 27–47.
Özçağlar, A. (1994). Çarşamba Ovası ve yakın çevresinde araziden faydalanma. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 93–128.
Pattison, W. D. (1964). The four traditions of geography. Journal of Geography, 63(5), 211–216.
Python Software Foundation. (2024). About Python. https://www.python.org/about/
QGIS. (2024). QGIS ücretsiz ve açık kaynak coğrafi bilgi sistemi. https://qgis.org/tr/site/
Şahin, S. (2020). Geçmiş, günümüz ve gelecekte nüfus gerçeği. Pegem Yayınları.
Şahin, S. (2022). Niçin ve nasıl bir coğrafya eğitimi. In S. Karabağ & S. Şahin (Eds.), Coğrafya eğitiminin temel eksenleri. Pegem Yayınları.
Şenol, C. (2022). Melet Çayı Havzası'nda arazi kullanımı ve mekânsal değişim. Paradigma Akademi Basın Yayın Dağıtım.
Şirin, S. M. (2018). R ile uygulamalı analiz yöntemleri I: İstatistiğe giriş ve açıklayıcı veri analizi. https://www.researchgate.net/profile/SelahattinSirin/publication/325930147_R_ile_Uygulamali_Analiz_Yontemleri_-_I/links/5f3252a8a6fdcccc43bf0b53/R-ile-Uygulamali-Analiz-Yoentemleri-I.pdf
Taş, B. (2013). Sandıklı ilçesinde arazi kullanımı ve planlama önerileri. Kocatepe Akademi Yayınları.
Toffler, A. (2008). Üçüncü dalga (S. Yeniçeri, Çev.). Koridor Yayıncılık.
Tunçdilek, N. (1985). Türkiye'de relief şekilleri ve arazi kullanımı. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Turner, B. L., Meyfroidt, P., Kuemmerle, T., Müller, D., & Roy Chowdhury, R. (2020). Framing the search for a theory of land use. Journal of Land Use Science, 15(4), 489–508.
Turoğlu, H. (2000). Doğal ortam analizi ve düzenleme-planlama çalışmaları. Coğrafya Dergisi, 8, 201–212.
Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2002). Beşeri coğrafya: İnsan, kültür, mekân. Çantay Kitabevi.
Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188–201.
Ünlü, M. (2014). Coğrafya öğretimi. Pegem Akademi.
Weisdorf, J. L. (2005). From foraging to farming: Explaining the Neolithic Revolution. Journal of Economic Surveys, 19(4), 561–586.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Seçkin Yayınevi.
Yılmaz, B., Doğan, D., Ateş, O., Cengiz, S., & Görmüş, S. (2016). Sustainable use of agricultural lands in the scope of urban agriculture: The sample of Malatya, Turkey. Journal of Environmental Protection and Ecology, 17(4), 1401–1407.
Yılmaz, E. (2005). Bir arazi kullanım planlaması modeli: Cehennemdere Vadisi örneği. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü.
Yomralıoğlu, T. (2011). Dünya’da arazi yönetimi. In Türkiye’de sürdürülebilir arazi yönetimi çalıştayı. Okan Üniversitesi.
Zelle, J. M. (2004). Python programming: An introduction to computer science. Franklin, Beedle & Associates, Inc.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
