Modern Mimarlık Eserlerinde Cephe Düzenlerinin “Ritim” İlkesi Bağlamında Değerlendirilmesi
Abstract views: 57
/ 
PDF downloads: 28
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15567341Anahtar Kelimeler:
Modern Mimarlık, Ritim, İçerik AnaliziÖzet
Sanayi devriminden sonra meydana gelen teknolojik değişimler o günün tarihselci anlayışına tepki olarak modernizmin doğmasına sebep olmuştur. Özellikle 20. yüzyılda dönemin paradigması haline gelen ve tüm dünyada pek çok disiplini etkisi altına almayı başaran modernizm akımı mimarlık alanında da köklü değişikliklerin yaşanmasına sebep olmuştur. Tüm Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de mimarlık ortamı modern mimarlık hareketinden oldukça etkilenmiştir. I. Dünya Savaşı’ndan sonra yeniden yapılanmaya başlayan ülke hem sosyolojik hem de mimari olarak modernist bir çizgide ilerlemiştir. Özellikle 1950-1980 yılları arasında Türkiye’de modern mimarlık izlerini taşıyan pek çok yapı üretilmiştir. Sınırları net, rasyonel modern mimarlık akımında, temel tasarım ritim ilkesinin hem plan düzleminde hem de cephe düzenlemelerinde sıklıkla kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bu çalışma kapsamında modern mimarlıkta cephe düzenlemesinde ritim kavramının kullanım çeşitliliği analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle. Çalışma kapsamında 1950-1980 yılları arasında Türkiye’de kent belleğinde yer edinmiş modern mimarlık üslubuyla yapılmış yapılar kümeleme örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Yapıların seçiminde 1950-1960 yılları arasından (1. Periyod) 5 örnek, 1960-1970 yılları arasından (2. Periyod) 5 örnek ve 1970-1980 yılları arasından (3. Periyod) 5 örnek yer almasına dikkat edilmiştir. Belirlenen yapıların cepheleri literatür araştırması ile tespit edilen ritim çeşitleri (tekdüze, değişken, agogic, senkop, salınan, düzenli-sıralı, strüktürel, yansıtıcı, mekânsal, akışkan ve ilerleyen ritim) doğrultusunda içerik analiz yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler doğrultusunda 1950-1980 yılları arasında her 10 yıllık periyodda yapıların cephe düzenlemelerinde kullanılan ritim çeşitleri belirlenmiştir. 1. Periyodda; tekdüze, düzenli ve strüktürel ritminin, 2. Periyodda; tekdüze, düzenli ritme ilave olarak mekânsal ve ilerleyen ritmin, 3. Periyodda ise; yalınlık ve sadeliğin bozulması ile mekânsal ve senkop ritmin hâkim olduğu tespit edilmiştir.
Referanslar
Akalın, A., Yıldırım, K., Wilson, C., Kılıcoglu, O. (2009). Architecture and engineering students’ evaluations of house façades: preference, complexity and ımpressiveness. Journal of Environmental Psychology, 29, 124-132. doi:10.1016/j.jenvp.2008.05.005
Akalin, A., Yıldırım, K., Wilson, C. and Saylan, A. (2010). Users’ evaluations of house façades: preference, complexity and ımpressiveness. Open House International, 35(1), 57-65. doi: 10.1108/OHI-01-2010-B0006
Arkitektuel. (2024). Dessau Bauhaus. https://www.arkitektuel.com/dessau-bauhaus/#:~:text=Yap%C4 %B1m%20y%C4%B1l%C4%B1%3A%201926,olmas%C4%B1%20%C3%BCmidiyle%20tasarlanm%C4%B1%C5%9F%20Dessau%20Bauhaus .
Arkitektuel. (2025). Villa Savoye. https://www.arkitektuel.com/villa-savoye-2/
Arkitera. (2022). Bursa’da gerçekleşen koruma çalışmaları. https://m.arkitera.com/gorus/692/bursada-gerceklesen-koruma-calismalari
Arslan, H. D. and Yıldırım, K. (2017). Perceptual evaluation of the mosque facades of different periods: preference, complexity, ımpressiveness and stimulative. MEGARON-Yıldız Technical University Faculty of Architecture E-Journal, 12(4), 511-523. doi: 10.5505/MEGARON.2017.34635
Arslan, H. D., Yıldırım, K. and Gülşeker, E. (2018). Investigation of architect and non-architect participants’ perceptual evaluations on different period mosque facades. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 6(2), 358–370. doi: https://doi.org/10.15320/ICONARP.2018.58.
Arslan, H. D. and Yıldırım, K. (2021). Perceptual evaluation of traditional Turkish house façade, ICONARP International Journal of Architecture & Planning, 9(2), 742-768. doi: https://doi.org/10.15320/ ICONARP.2021.179
Arslan, H. D., and Yıldırım, K. (2023). Perceptual evaluation of stadium façades. Alexandria Engineering Journal, 66, 391-404. doi: 10.1016/j.aej.2022.11.015
Aykal, F., Erbaş, M., Hizar, M. (2020). Diyarbakır camilerinde fraktal boyuta dayalı mimari analiz, Online Journal of Art and Design, 8(1), 41-57.
Bashirova, E., Denisenko, E., Akhmetova, K. and Kadirov, V. (2021). Museum and center for contemporary art: design principles and functional features. E3S Web of Conferences, 274, 1019. doi: 10.1051/e3sconf/202127401019
Bozdoğan, S. ve Akcan, E. (2012). Turkey: modern architectures in history. Reaktion Books.
Britannica. (2024). Crystal Palace. https://www.britannica.com/topic/Crystal-Palace-building-London
Büyüktopçu, E. (2019). TBMM halkla ilişkiler binası. https://x.com/erenalpbyktpc/status/ 1137419094519664647
Bülbül Bahtiyar, T. (2024). Türkiye'de yarışma yoluyla elde edilmiş uygulamaların (1930-1980) modern mimarlık mirası kapsamında değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Fen Bilimleri Enstitüsü, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Chan, C. S. (2012). Phenomenology of rhythm in design. Frontiers of Architectural Research, 1(3), 253-258.
Corbusier, L. (1999). Bir mimarlığa doğru. Yapı Kredi Yayınları.
Dostoğlu, N. (1995). Modern sonrası mimarlık anlayışları. Mimarlık, 263, 46-50.
Geçer, E., Şentürk, İ. ve Büyükgüngör, H. (2018). Yeşil bina tasarımında su ve enerji yönetimi üzerine uygulama örneği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 9(2), 332-343. doi: 10.17714/gumusfenbil.413915
Gezer, H., (2007). Mozaikte bir yerde…, Mimarlıkta Malzeme, 2(5), 45-65.
Gezer, H. (2014). Mimariyi yaşamak. Fen Bilimleri Dergisi, 26, 227-258.
Gezer, Ü. (2019). Çağdaş sanat ve tasarım eğitiminde görsel tasarım ögeleri ve ilkeleri. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(40), 595-614.
Gökşen, F., Ayçam, İ. ve Güner, C. (2020). Sürdürülebilirliğin mimarlık yüksek lisans programı ile bütünleştirilmesi: yurt dışı ve türkiye örneklerinin karşılaştırmalı analizi. Uluslararası Doğu Anadolu Fen Mühendislik ve Tasarım Dergisi, 2(2), 401. doi: https://doi.org/10.47898/ijeased.815797
Gül, M. (2017). Architecture and the Turkish city: an urban history of İstanbul since the Ottomans. I.B. Tauris.
Hasol, D. (2017). 20. yüzyıl Türkiye mimarlığı. Yem Yayın.
Jencks, C. (1991). Postavangarda. Život umjetnosti: časopis o modernoj i suvremenoj umjetnosti i arhitekturi, 50(2), 99-105.
Kanatlar, Z., (2012), Fraktal boyuta dayalı mimari bir analiz: Sedad Hakkı Eldem ve konut mimarisi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Fen Bilimleri Enstitüsü, Uludağ Üniversitesi.
Karaaslan, N. S., & Baydoğan, M. Ç. (2016). Mimari arayüzdeki dönüşümde cephenin yeri ve rolü. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(1), 25-44.
Kaya, İ. N. (2023). Balıkesir’in kentsel simgelerinden biri: Kervansaray Oteli. https://www.gzt.com/ arkitekt/balikesirin-kentsel-simgelerinden-biri-kervansaray-oteli-3710628
Kleine, H. (2017). The drama of space: spatial sequences and compositions in architecture. Birkhäuser.
Kulturenvanteri. (2024). Sosyal Sigortalar Kurumu Zeyrek Binası. https://kulturenvanteri.com/yer/sosyal-sigortalar-kurumu-zeyrek-binasi/#17.1/41.018425/28.957369
Kuruçay, E. (2020). Sinan Mimarisinde Görsel Karmaşıklığın Hesaplamalı Analizi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Mimarobot. (2024). Çok amaçlı yapılar. https://mimarobot.com/tasarim/tasarım-örnekleri/photos/ 11390/çok-amaçlı-yapılar
Pinimg. (2024). Şahap Gürel arşivi. https://i.pinimg.com/originals/5d/cf/5d/5dcf5d4850951f2e612fa8 1ed4d28a24.jpg
Pinimg. (2025). Tekel Genel Müdürlüğü. https://i.pinimg.com/originals/35/62/15/35621591248 dc56c3d5ef2c261107c70.jpg
Pinterest. (2023). Şam Suriye 1890lar. https://ar.pinterest.com/pin/707135578965195354/
Pinterest. (2024). İstanbul belediye sarayı 1950. https://tr.pinterest.com/pin/312437292880258734/
Sozluk. (2024). Ritim. https://sozluk.gov.tr
Şenyiğit, S. Ö. (2010). Biçimsel ve anlamsal ifade aracı olan cephelerin değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım: İstanbul'da Meşrutiyet ve Halaskargazi Caddeleri'ndeki cephelerin incelenmesi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yıldız Teknik Üniversitesi.
Şahin S. T. (2022). 1930-1980 yılları arasında üretilen gaziantep modern mimarlık yapılarının cephe ve kütle özelliklerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Fen Bilimleri Enstitüsü, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Özen, M. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk mimarlığı (1923-1983). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tekeli, D., Sisa, S. ve Tanyeli, U. (1994). Doğan Tekeli Sami Sisa projeler, yapılar 1954-1994. Yem Yayın.
Temel, G., A. (2019). Kentsel mekânda ritmin anlatısı. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi.
Thapa, R. (2017). Rhythm in architecture: an aesthetic appeal. Journal of the Institute of Engineering, 13(1), 206-214. doi:10.3126/jie.v13i1.20368
Trachtenberg, M., and Hyman, I. (2002). Architecture from prehistory to postmodernity. Prentice Hall.
TTK. (2024). Fotoğraflarla TTK. https://ttk.gov.tr/fotograflarla-ttk/
Türkiye Mimarisi. (2024). Teras Evler ve Sosyal Tesisleri (1974-78) Güzelce. Mimar Hamdi Şensoy. https://www.youtube.com/watch?v=5UdV7Y1Mkog
Topbaş, D., Arslan H. D. (2022). Geleneksel Mersin ve Tarsus evlerinin fraktal boyuta dayalı cephe değerlendirmesi, GRID- Architecture Planning and Design Journal, 5 (1), 22-52. doi: 10.37246/grid.903020
Yaldız, E. ve Sayar, G. (2016). Modernizmin mimariye yansıması ve 20. yüzyıl Konya modern mimarlığı. Online Journal of Art & Design, 4(4), 63-89.
Yapidergisi. (2024). Türkiye mimarlık mirasının önemli brütalist yapısı tercüman gazetesi binası yıkıldı. https://yapidergisi.com/turkiye-mimarlik-mirasinin-onemli-brutalist-yapisi-tercuman-gazetesi-binasi-yikildi/
X. (2024). Kangotan Evi / Cengiz Bektaş / 1977 / Datça. https://x.com/mimarliktarihi_/status/ 1210913378190995456
XXİ. (2024). Akdeniz peyzajıyla bütünleşen: aktur tatil siteleri. https://xxi.com.tr/gorus/soylesi/akdeniz-peyzajiyla-butunlesen-aktur-tatil-siteleri
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
