Sümerbank ‘‘Hereke 100.Yıl’’ Halıları
Abstract views: 895
/ 
PDF downloads: 105
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17487260Anahtar Kelimeler:
Hereke, Sümerbank, halı, kültür, CumhuriyetÖzet
Bu çalışma, Türkiye’de geleneksel halıcılığın modern sanayileşme süreci ile etkileşimini Hereke halıları ve Sümerbank örneği üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Halıcılık, Türk kültüründe tarih boyunca hem estetik hem de işlevsel bir değer taşımış; Osmanlı döneminde saray ve elit çevrelerin dekoratif unsuru olarak öne çıkmıştır. Özellikle Hereke halıları, 19. yüzyıldan itibaren saray üslubunu yansıtan özgün desen, renk ve kompozisyon anlayışı ile dikkat çekmiş; Türk düğümü tekniği, madalyonlu ve bordürlü tasarımları ile hem iç piyasada hem de diplomatik hediyelerde önemli bir rol üstlenmiştir. Cumhuriyet döneminde ise Sümerbank aracılığıyla modern üretim teknikleri ile buluşturulmuş ve üretim kapasitesi artırılmıştır. Çalışmada Sümerbank Hereke 100.Yıl halılarından üç örnek incelenmiştir. Literatür taraması yapılmış, fabrika arşivleri ve dönemin yayınları incelenmiş; halı örnekleri renk, motif, kompozisyon ve dokuma teknikleri açısından detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Eski tip Hereke halıları ve çalışmaya konu 3 örnek Hereke 100.Yıl halısı karşılaştırılmış ve değerlendirilmiştir. Bulgular, Sümerbank’ın geleneksel el sanatlarını koruma, kalite standartlarını belirleme ve modernizasyonu sağlama açısından stratejik bir rol üstlendiğini ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, Hereke halıları uluslararası pazarlarda ilgi görmüş, kültürel diplomasi aracı olarak kullanılmış ve Türkiye’nin ekonomik kalkınma hedeflerine katkıda bulunmuştur. Çalışma, ayrıca Sümerbank’ın kadın istihdamını destekleyerek toplumsal boyutta da etkili olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, Hereke halıları yalnızca bir kültürel miras unsuru değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in modernleşme ve sanayileşme süreçlerinde simgesel bir değer olarak ele alınmıştır. Çalışma, Türkiye’de geleneksel sanatların korunması ile modern sanayileşme arasındaki ilişkinin somut örneklerle ortaya konmasını sağlayarak, hem kültürel hem de ekonomik tarih perspektifine önemli bir katkı sunmaktadır.
Referanslar
Akdağ, H., ve Polat, Y. (2021). Osmanlı arşivinde halıcılık üzerine bir defter analizi (Mad-d-14500 numaralı). Arış: Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, 18, 39–47.
Ardel, A. (1943). Cumhuriyet devrinde endüstri. Türk Coğrafya Dergisi, 3–4, 316–351.
Arsıulusal Panayırı. (1936, Eylül). Sümerbank fabrikaları tanıtımı. Sümerbank Yayınları.
Aslanapa, O. (2005). Türk halı sanatının bin yılı. İnkılap Yayınları.
Aslanapa, O. (2007). Düğümün son halkası: Osmanlı sarayı halıları.T.B.M.M. Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
Çelik, F. (2011). Sümer halı üretim desenleri kataloğu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
Demirarslan, D. (2000, Nisan 7–15). Hereke halısının tarihi gelişimi: Dünü ve bugünü. Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu (ss. 87–92). Isparta.
Demirarslan, D. (2020). İç mekânda kullanım ve teknik özellikler açısından Hereke halısı. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 13(25), 395–410.
Dinçer, İ. (1965). Sanayileşen Türkiye (ss. 26–27). Doğruluk Matbaası.
Engin, V. (2022). Hereke fabrikasının kuruluşu. Yeditepe Yayınları.
Fazlıoğlu, A. (2024). Milli Saraylar koleksiyonlarında Hereke halıları (Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Genç, M. (2010). Cumhuriyet’in sanayi hamleleri ve Sümerbank. Türkiye Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(2), 210–225.
Kazgan, G. (1999). Türkiye ekonomisinde devletçilik. Remzi Kitabevi.
Kaya, M. K. (1999). Milli Saraylar Koleksiyonu’ndan Hereke dokumaları ve halıları. T.B.M.M. Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını.
Küçükerman, Ö. (1987). Hereke Fabrikası. Sümerbank Yayınları.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2007). El halıcılığı: Halı desenleri (MEGEP, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). MEB Yayınları.
Ökçün, A. (1997). Cumhuriyet’in iktisat politikaları. Türkiye Ekonomi Yayınları.
Polatoğlu, M. G. (2021). Türkiye’nin kalkınmasında Sümerbank ve etkinliği (1933–1987). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37(104), 261–306.
Sümer, N. E. (1970). İstikbâle bakan Sümerbank. Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 10(91), 10.
Sümerbank. (1943). Sümerbank X uncu yıl. Cumhuriyet Matbaası.
Sümerbank. (1973). Cumhuriyet’in 50. yılında Sümerbank 1933–1973. Tisa Matbaacılık.
Temir-Ural, Ş. R. (1986). Hereke ipekli dokuma kumaşları ve günümüzdeki durumu (Yayınlanmamış sanatta yeterlik tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Tekeli, İ., & İlkin, S. (1982). Cumhuriyet’in planlı kalkınma dönemi. ODTÜ Yayınları.
Toprak, Z. (1988). Sümerbank. Creative Yayıncılık.
Üner, C. (1964). Türkiye’nin son 30 yıllık sınaî gelişmesi. Mühendis ve Makina, 7(84), 2–28.
Yalçın, H. (2005). Türkiye’de özelleştirme politikaları ve sanayi. Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 3(1), 85–98.
Yetkin, Ş. (1999). Türk halı sanatı (2. baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yiğit, A. A. (2011). 19. yüzyıl Osmanlı halıcılık eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu modeli. Arış Dergisi, (5), 136–143.
Deniz, Demirarslan, “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü”, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, Isparta, 07-15 Nisan 2000, S. 88.
https://www.millisaraylar.gov.tr/Lokasyon/19/Hereke-Hali-ve-Ipekli-Dokuma-Fabrikasi
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
