Sürdürülebilir ürün algısında şüphe, aldatılma ve aklama etkisi: Çevresel endişelerin aracılık rolü
Abstract views: 83
/ 
PDF downloads: 40
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17487234Anahtar Kelimeler:
Yeşil algılanan değer, çevresel endişeler, yeşil aklama, algılanan aldatılma, yeşil reklam şüpheciliğiÖzet
Sürdürülebilirlik ve çevre bilincinin giderek önem kazandığı günümüzde, tüketicilerin çevre dostu ürünlere yönelik tutumları pazarlama disiplininde yoğun biçimde araştırılan bir konu haline gelmiştir. Özellikle, markaların çevreci iddialarını ne ölçüde samimi ve güvenilir biçimde sundukları, tüketici algısının oluşumunda belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda, yeşil pazarlama uygulamalarının yalnızca çevresel duyarlılıkla değil, aynı zamanda tüketici psikolojisiyle de yakından ilişkili olduğu görülmektedir. Bu araştırma, çevreci iddialı ürünlerin algılanan değerini şekillendiren psikolojik değişkenleri incelemeyi amaçlamaktadır. Özellikle, yeşil reklam şüpheciliği, algılanan aldatılma ve yeşil aklama unsurlarının, tüketicilerin çevreci ürünlere yükledikleri değeri nasıl etkilediği analiz edilmiştir. Bu ilişkide, çevresel endişelerin aracılık rolü araştırmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Araştırma verileri, kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen 396 yetişkin katılımcıdan anket yoluyla toplanmıştır. Ölçeklerin geçerliliği doğrulayıcı faktör analiziyle sınanmış, hipotezler bootstrap temelli aracılık analizi yaklaşımıyla test edilmiştir. Bulgular çeresel endişelerin yeşil algılanan değer üzerindeki etkisinde yeşil reklam şüpheciliğinin ve yeşil aklamanın anlamlı aracılığını ortaya koymuş, algılanan aldatılmanın etkisinde ise anlamlı bir aracılık desteklenmemiştir. Elde edilen sonuçlar, ürünlerin algılanan değeri için endişe, aldatılma, aklama ve şüphe arasındaki etkileşimlerin sürdürülebilir pazarlama stratejilerinde kritik bir öneme sahip olduğunu göstermektedir. Araştırmanın, özellikle Türkiye bağlamında, tüketici şüpheciliği ile çevresel kaygı arasındaki etkileşimi inceleyen sınırlı sayıdaki araştırmalardan biri olması nedeniyle literatüre özgün ve ampirik bir katkı sunacağı düşünülmektedir. Ayrıca, işletmelere çevre dostu stratejiler geliştirirken, yalnızca çevreci söylemler değil, inandırıcılık ve güven temelli iletişim politikaları benimsemeleri gerektiğine işaret etmektedir.
Referanslar
Alfons, A., Ateş, N. Y., & Groenen, P. J. (2022). Robust mediation analysis: the R package robmed. Journal of Statistical Software, 103, 1-45.
Brown, T. D. (2023). An examination of the structural validity of instruments assessing PE teachers’ beliefs, intentions, and self-efficacy towards teaching physically active classes. Education Sciences, 13(8), 768. https://doi.org/10.3390/educsci13080768
Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315757421
Chaouachi, S. G., & Ben Rached, K. S. (2012). Perceived deception in advertising: Proposition of a measurement scale. Journal of Marketing Research & Case Studies, 2012, 1-15, 712622. https://doi.org/10.5171/2012.712622
Chang, C. H., & Chen, Y. S. (2014). Managing green brand equity: the perspective of perceived risk theory. Quality & Quantity, 48(3), 1753-1768.
Chen, Y.-S., & Chang, C.-H. (2012). Enhance green purchase intentions: The roles of green perceived value, green perceived risk, and green trust. Management Decision, 50(3), 502–520. https://doi.org/10.1108/00251741211216250
Coutts, J. J., & Hayes, A. F. (2023). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis (3rd ed.). Guilford Press.
Delmas, M. A., & Burbano, V. C. (2011). The drivers of greenwashing. California Management Review, 54(1), 64–87. https://doi.org/10.1525/cmr.2011.54.1.64
de Freitas Netto, S. V., Sobral, M. F. F., Ribeiro, A. R. B., & Soares, G. R. D. L. (2020). Concepts and forms of greenwashing: A systematic review. Environmental Sciences Europe, 32(1), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12302-020-0300-3
Imai, K., Keele, L., & Tingley, D. (2010). A general approach to causal mediation analysis. Psychological Methods, 15(4), 309-334. https://doi.org/10.1037/a0020761
Gutnu, M. M. & Tanış, V. N. (2021). Geleneksel ve faaliyete dayalı maliyetleme sistemlerinin karşılaştırılması: Bir üretim işletmesinde uygulama. Alanya Akademik Bakış, 5(3), 1457-1477.
Hair, J. F., Jr., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2019). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) (2nd ed.). Sage Publications.
Hartmann, P., & Apaolaza-Ibáñez, V. (2012). Consumer attitude and purchase intention toward green energy brands: The roles of psychological benefits and environmental concern. Journal of Business Research, 65(9), 1254–1263. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2011.11.001
Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford Press.
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607–610. https://doi.org/10.1177/001316447003000308
Lee, J.-C., Hsu, C.-L., & Chen, Y.-C. (2025). Environmental concerns and green trust in continuous green fintech usage. Humanities and Social Sciences Communications, 12(1), 1-16. https://doi.org/10.1057/s41599-025-04856-2
Leonidou, C. N., & Skarmeas, D. (2017). Gray shades of green: Causes and consequences of green skepticism. Journal of Business Ethics, 144(2), 401–415. https://doi.org/10.1007/s10551-015-2829-4
Lopes, J. M., et al. (2023). The Dark Side of Green Marketing: How Greenwashing Affects Circular Consumption? Sustainability, 15, 1-17. https://doi.org/10.3390/su151511649
Matthes, J., & Wonneberger, A. (2014). The skeptical green consumer revisited: Testing the relationship between green consumerism and skepticism toward advertising. Journal of Advertising, 43(2), 115–127. https://doi.org/10.1080/00913367.2013.834804
Nunnally J. C., Bernstein I. H. (1994). Psychometric theory (3rd ed.). McGraw-Hill.
Nyilasy, G., Gangadharbatla, H., & Paladino, A. (2012). Greenwashing: A consumer perspective. Economics & Sociology, 5(2), 116.
Parguel, B., Benoît-Moreau, F., & Larceneux, F. (2011). How sustainability ratings might deter “greenwashing”: A closer look at ethical corporate communication. Journal of Business Ethics, 102(1), 15–28. https://doi.org/10.1007/s10551-011-0901-2 SpringerLink
Parguel, B., Benoît-Moreau, F., & Russell, C. A. (2015). Can evoking nature in advertising mislead consumers? The power of “executional greenwashing”. International Journal of Advertising, 34(1), 107-134. https://doi.org/10.1080/02650487.2014.996116
Rijnhart, J. J. M., Lamp, S. J., Valente, M. J., MacKinnon, D. P., Twisk, J. W. R., & Heymans, M. W. (2021). Mediation analysis methods used in medical research: A systematic review and recommendations. BMC Medical Research Methodology, 21, 219. https://doi.org/10.1186/s12874-021-01426-3
Schultz, P. W. (2001). The structure of environmental concern: Concern for self, other people, and the biosphere. Journal of Environmental Psychology, 21(4), 327–339. https://doi.org/10.1006/ jevp.2001.0227
Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2010). A beginner’s guide to structural equation modeling (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203851319
Schmuck, D., Matthes, J., & Naderer, B. (2018). Misleading consumers with green advertising? An affect–reason–involvement account of greenwashing effects in environmental advertising. Journal of Advertising, 47(2), 127–145. https://doi.org/10.1080/00913367.2018.1452652
Steg, L., Perlaviciute, G., Van der Werff, E., & Lurvink, J. (2014). The significance of hedonic values for environmentally relevant attitudes, preferences, and actions. Environment and behavior, 46(2), 163-192.
Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach’s alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53–55. https://doi.org/10.5116/ijme.4dfb.8dfd
The Jamovi Project. (2023). Jamovi (Version 2.4) [Computer software]. https://www.jamovi.org
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
