DIŞ TİCARET VE DIŞ BORÇLARIN EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİSİNİN EKONOMETRİK MODELLERLE İNCELENMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Özet

Küreselleşme ile birlikte uluslararası ticari ilişkilerde artışların meydana gelmesiyle dış ticarette bir serbestleşme yaşanmıştır. Genel anlamada dış ticaretin, uluslararası mal alış-verişi olduğu söylenebilir. Ayrıca hizmet ticareti, yatırım gelir-giderleri, cari işlemler, ithalat-ihracatı da dış ticaret kalemleri arasında yer almaktadır. Dış ticaretin temelini ithalat ve ihracat oluşturmaktadır.

Bu çalışmada, 1990-2019 dönemlerinde dış ticaret ve dış borçların ekonomik büyümeye etkisinin zaman serisi analizi yöntemi ile analizi amaçlanmıştır. Bu kapsamda ilk önce ADF birim kök testi ile serilerin durağanlığı sınanmış ve daha sonra Engle-Granger ve Gregory-Hansen eşbütünleşme testleri uygulanarak değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca değişkenler arasında bir nedensellik ilişkinini olup olmadığı ise Granger nedensellik ve Toda-Yamamoto nedensellik testleriyle incelenmiştir. Analizler sonucu, dış ticaret ve dış borçlanma değişkenleri ile ekonomik büyüme değişkeni arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca iki nedensellik testine göre de, ekonomik büyüme ile dış borç arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi gözlenmezken; Granger testine göre, ekonomik büyüme ile dış ticaret arasında ise çift yönlü ve Toda-Yamamoto testine göre ise sadece dış ticaretten ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi gözlenmiştir.