GECEKONDULAŞMA OLGUSUNUN KÜRESELLEŞME EKSENİNDE İRDELENMESİ

Özet

Sanayi devrimi, üretimin artması, kapitalizmin üretim faaliyetlerini beslemek üzere tüketim alışkanlıklarını yönlendirmesi küreselleşme olgusunu ortaya çıkarmıştır. Küreselleşmenin tanımını yapmak kolay olmamakla birlikte “mal, hizmet ve sermayenin artan hareketliliği sonucunda sınır ötesi karşılıklı ekonomik bütünleşme ve ulusal ekonomilerin dünya piyasalarına dahil olma sürecinde dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan toplum ve devletler arasındaki iletişimin ve etkileşimin artması ve karşılıklı bağımlı hale gelinmesi (Kıvılcım 2013)” olarak ifade etmek mümkündür. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasından günümüze kadar yapılanan kentlerle birlikte küreselleşme toplumsal yaşamı tüm yönleriyle şekillendirmiştir. Ekonomiden siyasete, toplumsal yaşamdan kültürel yapıya kadar her alanda dönüştürücü etkisini göstermiştir. Kentler de fiziksel ve sosyal olarak bu dönüşümden azami düzeyde etkilenmektedir. Teknolojik gelişmelerle birlikte, dünyanın farklı kırsal ve kentsel yerleşimlerinde insanlar yeni çağın olanaklarından her yönüyle haberdar olmaktadır. Bu durum, bireyleri kendi hayat şartlarını sorgulamaya ve mutluluğu farklı coğrafyalarda aramaya itmiştir.
Kırsal yerleşimlerden kentlere yaşamaya ve çalışmaya gelen insanlar; barınma ihtiyaçlarını, en ekonomik çözüm yolunu bularak evlerini ucuz malzemeyle kendileri inşa ederek çözmüşlerdir. Gecekondu adı verilen bu yapılar giderek artmış ve kentleri önü alınamayan bir değişimle yüzleştirmiştir. Gecekondulaşma kavramı kentler için fiziksel bir değişim süreci olmanın ötesinde sosyolojik olarak ele alınması gereken çok boyutlu bir süreçtir. Dünyanın farklı bölgelerinde gecekondu tipi farklı isimlerle adlandırılan oluşumlar bulunmaktadır. ‘Gecekondu’ kelimesi tamamen Türkçe bir ifade olup çok kısa sürede ucuz maliyetle inşa edilen konut tipini tanımlamaktadır. Fakat gecekondu bölgeleri sadece konut gereksiniminin karşılanmasından ziyade kırsal yerleşimlerden göç ederek kentlere yerleşen insan topluluklarının iç ve dış mekana ilişkin geleneksel yaşam alışkanlıklarını kentlere taşımasını sağlamıştır.
Kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında, son yıllarda gecekondu bölgeleri yıkılarak toplu konut alanlarına dönüştürülmektedir. Genel olarak tek ya da çift katlı çoğunluğu bahçeli olan konutları yerine, yüksek katlı apartmanlarda yaşamak durumunda kalan gecekondulu kesim geleneksel yaşam alışkanlıkları ile yeni konut bölgelerine uyum sağlamakta zorlanmaktadır.
Çalışma ile hedeflenen; küreselleşme kavramı ekseninde gecekondulaşma olgusunu irdelemek ve kentsel dönüşüm alanlarında yaşanan fiziksel değişimlerin sosyal yapıya etkilerini dış mekan alışkanlıkları odaklı olarak incelemektir. Çalışmanın yöntemi; çeşitli güncel makalelerin, ulusal ve uluslararası çalışmaların incelenerek derlenmesinden oluşmaktadır. Ayrıca Ankara’da bulunan; önceden gecekondu alanı olan ve kentsel dönüşüm kapsamında değişime uğrayan toplu konutlarda yaşamak durumunda kalan bireylerle yapılan yüz yüze görüşmelere ilişkin bilgilerin sebep sonuç ilişkisi içinde değerlendirilmesi yapılmıştır.