Arap Dilinde Özel İsimlerin Tasnîfi
Abstract views: 178
/ 
PDF downloads: 45
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8396649Anahtar Kelimeler:
Arap Dili, İsimler, Özel İsimler, Alem, MüsemmâÖzet
İnsanoğlu varlıkları tanımak ve anlamak için onlara isimler koymuştur. Bu isimleri koyarken isim verilen varlığın durumuna göre isimler nitelik kazanmıştır. Bazı isimler ait olduğu varlığın genelini kapsarken bazıları tek bir varlığı gösterdikleri için özel isim niteliği kazanmıştır. Özel isimler dışındaki isimlerde ismin anlamı ve dilsel özellikleri ağır basarken, özel isimler belirli görevler ifâ eder ve müsemmâlarının lafzî veya anlama dayalı özelliklerine göre çeşitli gruplara ayrılır.
Söz varlığı bakımından isim, fiil ve harften oluşan Arap dilinde özel isimler (ʻalem) dilin en önemli birimlerindendir. Özel isimler Arap dilinde isim çatısı altında maʻrife isimler grubuna girer. Müsemmâsının niteliği bakımından diğer maʻrife isimlerden ayrılan özel isimlerin diğer ma’rife isimlerden belirgin farkları vardır. Dolayısıyla özel isimlerin müstakil olarak ele alınıp özellikleri ve türleri belirlenmelidir. Bu çalışmada Arap dilinde özel isimler bu yönüyle ele alınmış ve betimleyici bir şekilde açıklanmıştır.
Referanslar
Ahmed b. Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Muʻcemu Mekâyîsi’l-Luga. thk. ʻAbdusselam Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Fikr, 1979.
Algül, Hüseyin. “Hilfu’l-Mutayyebîn”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 18/32-33. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Ali, Cevad. el-Mufassal fî Târîhi’l-ʻArab Kable’l-İslâm. 20 Cilt. Dâru’s-Sâkî, 4. Basım, 2001.
el-Âmedî, Ebu’l-Kâsım el-Hasan b. Bişr. el-Mu’telifu ve’l-Muhtelifu fî Esmâi’ş-Şuʻarâ. thk. Freitz Krenkow. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1991.
el-Ânî, Sâmî Mekkî. Muʻcemu Elkâbi’ş-Şuʻarâ. Dubaî: Mektebetu’l-Felâh, 1982.
Apak, Âdem. İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 4. Basım, 2019.
el-ʻAskalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. ʻAlî b. Muhammed. Nuzhetu’l-Elbâb fi’l-Elkâb. thk. ʻAbdulʻazîz Muhammed b. Sâlih es-Sedîrî. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu’r-Ruşd, 1989.
el-Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyad Ziriklî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996.
Bosworth, C.E. “Lakab”. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. 5/618-631. Leiden: Brill, 1993.
Bozkurt, Nebi. “Lakap”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 27/65-67. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
el-Buhârî, Ebû ʻAbdillâh Muhammed b. İsmâʻîl. Sahîhi-i Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
el-Câhız, Ebû Osmân ʻAmr b. Bahr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. Beyrût: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, 2002.
el-Cevherî, Ebu Nasr İsmâʻîl b. Hammad. Tâcu’l-Lugati ve Sıhahi’l-ʻArabiyye. thk. ʻAbdulgafûr ʻAttâr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 1987.
Çakın, Kamil. “Hanzala b. Ebî ʻÂmir”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/51. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Demirci, Mustafa. “Sâmerrâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 36/70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Dönmez, İbrahim Kâfi. “Neseb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/573-575. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Ebu Dâvûd, Süleyman b. Eşʻas b. İshâk b. Beşir b. Şeddâd b. ʻAmr. Sunenu Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn ʻAbdulhamîd. 4 Cilt. Sayda: el-Mektebetu’l-ʻAsriyye, ts.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. ʻAlî b. Yûsuf b. Hayyân. İrtişâfu’d-Darab min Lisâni’l-ʻArab. thk. Ramazan ʻAbdu’t-Tevvâb. 5 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 1998.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. ʻAlî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr. thk. Sıtkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1999.
Ergin, Ali Şakir. “Mütelemmis”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/190-191. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
el-Esterâbâdî, Radiddîn Muhammed b. Hasan. Şerh-u Kâfiyeti İbni’l-Hâcib. thk. Yûsuf Hasan ʻUmer. 4 Cilt. Bingâzî: Menşûrâtu Câmiʻati Garyûnis, 1975.
el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luga. thk. ʻAbdusselam Muhammed Hârûn. 15 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Mısriyye, 1967.
Fayda, Mustafa. “Ensâb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/244-249. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
Feccâl, Yusûf Mahmûd. “el-Esmâu’l-Aʻlâm fi’l-ʻArabiyyeti ve Hasâisiha”. Arab Journal of Administrative Sciences 122 (2013), 132-169.
Galâyînî, Mustafâ. Câmiʻu’d-Durûsi’l-ʻArabiyye. thk. Ahmed İbrâhîm Zehve. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî, 2009.
el-Gunducânî, Ebû Muhammed el-Aʻrâbî. Esmâu Hayli’l-ʻArabi ve Ensâbiha ve Zikru Fursâniha. thk. Muhammed ʻAlî Sultânî. Dımeşk: Müessesetu’r-Risâle, 1981.
Halîl b. Ahmed el-Ferâhidî, Ebû ʻAbdurrahmân. Kitâbu’l-ʻAyn. thk. Mehdi Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Bağdat: Mektebetu’l-Hilâl, ts.
Hasan, ʻAbbâs. en-Nahvu’l-Vâfî. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Meʻârif, 15. Basım, 1989.
el-Herevî, Muhammed b. ʻAlî b. Muhammed Ebû Sehl. İsfâru’l-Fasîh. thk. Ahmed b. Saʻîd b. Muhammed Kaşâş. 2 Cilt. Medîne: ʻİmâdetu’l-Bahsi’l-ʻİlmî, 2000.
İbn ʻAkîl, Behâuddîn, el-Musâʻid ʻalâ Teshîli’l-Fevâid. thk. Muhammed Kâmil Berekât. 4 Cilt. Mekke: Câmiʻatu Ummu’l-Kurâ, 1980.
İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Hasâis. 3 Cilt. Kâhire: Hey’etu’l-Mısriyye, 4. Basım, ts.
İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Mubhic fî Tefsîri Esmâi Şuʻarâi Dîvâni Hamâse. thk. ʻAtiyye Mervân - Şeyh Zâyid. Şam: Dâru’l-Hicre, 1988.
İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan el-Ezdî. el-İştikâk. thk. ʻAbdusselam Muhammed Hârûn. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1991.
İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan el-Ezdî. Cemheretu’l-Luga. thk. Remzî Munîr Baʻlebekkî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 1987.
İbn Fâris, Ahmed. es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Luga ve Mesâiliha ve Suneni’l-ʻArabi fî Kelâmiha. thk. Ahmed Hasan Besic. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1997.
İbn Haldûn, ʻAbdurrahman b. Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’l-ʿİber ve Dîvânu’l-Mubtedeʾ ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-ʿArab ve’l-ʿAcem ve’l-Berber ve men Âserahüm min zevi’s-Sultâni’l-Ekber. thk. Halil Şehhâde. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 2. Basım, 1988.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn ʻAbdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakkâ vd. 2 Cilt. Kahire: Matbaʻatu Mustafâ, 2. Basım, 1955.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ʻAbdullah b. Müslim. Edebu’l-Kâtib. thk. Muhammed ed-Dâlî. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1985.
İbn Mâlik, Ebû ʻAbdullah Cemâluddîn Muhammed b. ʻAbdillah et-Tâî. Şerh-u Teshîli’l-Fevâid. thk. ʻAbdurrahmân es-Seyyid - Muhammed Bedevî el-Mahtûm. 4 Cilt. Dâru’l-Hicr, 1990.
İbn Mâlik, Ebû ʻAbdullah Cemâluddîn Muhammed b. ʻAbdillah et-Tâî. Teshîlu’l-Fevâid ve Tekmîlu’l-Mekâsıd. thk. Muhammed Kâmil Berekât. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-ʻArabî, 1967.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddîn. Lisânu’l-ʻArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâr-u Sâdır, 3. Basım, 1993.
İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed. el-Usûl fi’n-Nahv. thk. ʻAbdulhuseyn el-Fetelî. 3 Cilt. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1996.
İbn Yaʻîş, Ebu’l-Bekâ Yaʻîş b. ʻAlî b. Yaʻîş. Şerhu’l-Mufassal. thk. Bedîʻ Yaʻkûb İmîl. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2001.
İbnu’l- Esîr, Ebu’l-Hasen ʻİzzuddîn ʻAlî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Usdu’l-Gâbe fî Maʻrifeti’s-Sahâbe. thk. ʻAlî Muhammed Muʻavviz - ʻÂdil Ahmed ʻAbdulmevcûd. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1994.
İbnu’l- Esîr, Ebü’s-Seʻâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Bedîʻ fî ʻİlmi’l-ʻArabiyye. thk. Fethî Ahmed ʻAliddîn. 2 Cilt. Mekke: Câmiʻatu Ummu’l-Kurâ, 1999.
İmam Mâlik, Ebû ʻAbdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuâd ʻAbdulbâkî. Beyrût: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 1985.
el-Kalkaşendî, Ebu’l-ʻAbbâs Şihâbuddîn Ahmet b. ʻAlî, Subhu’l-A‘şâ fî Sinâ‘ati’l-İnşâ. 15 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1915.
Küçük, Raşit. “Abâdile”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/7. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
el-Lebâbîdî, Ahmed b. Mustafa. Muʻcemu Esmâi’l-Eşyâi’l-Letâifi fi’l-Lugati. thk. Ahmed ʻAbduttevvâb ʻIvaz. Kâhire: Dâru’l-Fazîle, ts.
el-Muberred, Muhammed b. Yezîd. el-Muktedab. thk. Muhammed ʻAbdulhâlik ʻAzîme. 4 Cilt. Beyrût: ʻÂlimu’l-Kütüb, 1994.
İbn İshâk Muhammed b. İshâk, İbn Yesâr el-Muttalibî. Kitâbu’s-Siyer ve’l-Megâzî. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1978.
Özdemir, İbrahim. İslâm Düşüncesinde Dil ve Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
es-Sâmerrâî, İbrâhîm. el-Aʻlâmu’l-ʻArabiyye. Bağdat: el-Mektebetu’l-Ehliyye, 1964.
Schimmel, Annemarie. Islamic Names. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1989.
Seyyid, Fuad Sâlih. Muʻcemu’llezîne Nusibû ilâ Ummehâtihim. Beyrût: eş-Şeriketu’l-ʻÂlemiyyetu li’l-Kitâbi, 1996.
Sîbeveyhi, Ebû Bişr ʻAmr b. Osman. el-Kitâb. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 3. Basım, 1988.
es-Sîrâfî, Ebû Saʻîd el-Hasan b. ʻAbdillâh b. Merzubân. Şerhu Kitâbi Sîbeveyhi. thk. Ahmed Hasan Muhdelî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2008.
eş-Şemsân, Ebû Evs İbrâhîm. Esmâu’n-Nâsi fi’s-Suʻûdiyye. Riyâd: Mektebetu’r-Ruşd, 2005.
Şirʻa, Nâyife Ferhân. Esmâu’l-Aʻlâm mine’l-Bâdiye. Mefrak: el-Akâdîmiyye li’n-Neşri, 2000.
et-Tâcî, es-Sâhibî. el-Halbetu fî Esmâi’l-Hayli’l-Meşhûrati fi’l-Câhiliyyeti ve’l-İslâm. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Dımeşk: Dâru’l-Beşâir, 2. Basım, 2009.
Temir, Hakan. Arap Yarımadasında Kabile Hayatı (Ortaya Çıkışından Hz. Peygamber Dönemine Kadar). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
et-Tirmizî, Muhammed b. ʻÎsâ b. Sevre b. Mûsâ b. Dehhâk. Sunenu’t-Tirmizî. thk. Beşşâr ʻAvvâd Maʻrûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
Turan, Abdulbâki. “Elfiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/27-28. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
el-Uşmûnî, ʻAlî b. Muhammed b. ʻÎsâ Ebu’l-Hasan Nûruddîn. Şerhu’l-Uşmûnî ʻalâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1998.
Wild, Stefan. “Arabische Eigennamen”. çev. Said Hasan Behîrî. el-Esâsu fî Fıkhı’l-Lugati’l-ʻArabiyyeti. ed. Wolfdietrich Fischer. 54-71. Kâhire: Müessesetü’l Muhtâr, 2002.
Yıldız, Hakkı Dursun. “Arap (Tarih)”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 3/272-276. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. ʻAbdurrezzâk el-Huseynî. Tâcu’l-ʻArûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. ʻAmr b. Ahmed. el-Keşşâf ’an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʻArabî, 3. Basım, 1987.
ez-Zemahşerî, Mahmûd b. ʻAmr b. Ahmed. el-Mufassal fî Sanʻati’l-İʻrâb. thk. Ali Bou Melhem. Beyrût: Mektebetu’l-Hilâl, 1993.
Zeydân, Corcî. Ensâbu’l-ʻArabi’l-Kudemâ. Kâhire: Müessesetu Hindâvî, 2013.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 International JOURNAL OF SOCIAL HUMANITIES SCIENCES RESEARCH
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
