Türkiye’de Yüksek Enflasyon Dönemlerinin Vergi Sistemi Üzerine Etkisi
Abstract views: 18
/ 
PDF downloads: 12
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14579756Anahtar Kelimeler:
Yüksek Enflasyon, Vergi, Vergi SistemiÖzet
Türkiye, 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılın başlarında kronik yüksek enflasyon dönemleriyle karşı karşıya kalmıştır. Bu süreç, ekonomik ve mali sistem üzerinde ciddi etkiler yaratmış, özellikle vergi sistemi üzerinde önemli değişimlere yol açmıştır. Yüksek enflasyon, para biriminin değer kaybına neden olarak vergi gelirlerinin reel olarak erimesine, kayıt dışı ekonominin büyümesine ve mükelleflerin vergi uyumunun olumsuz etkilenmesine neden olmuştur. Bu durum, kamu harcamalarının finanse edilmesinde zorluklara ve bütçe açıklarına yol açmıştır.Enflasyonun, mükelleflerin gelirlerini nominal olarak artırarak daha yüksek vergi dilimlerine girmelerine neden olması "soğuk ilerleme" etkisini ortaya çıkarmıştır. Bu durum, düşük gelirli bireyler üzerindeki vergi yükünü artırarak gelir dağılımında adaletsizlik yaratmıştır. Ayrıca, vergi tahsilatında gecikmeler ve vergi matrahlarındaki bozulmalar, kamu gelirlerinde reel kayıplara ve ekonomik faaliyetlerin kayıt dışına kaymasına neden olmuştur. Türkiye’nin yüksek enflasyon dönemlerinde uyguladığı vergi politikaları bu sorunları çözmekte yetersiz kalmıştır.Çalışmada, yüksek enflasyonun vergi sistemi üzerindeki etkileri hem tarihsel bir perspektifle hem de uluslararası örneklerle karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. 1980'ler ve 1990'lar boyunca yüksek enflasyon, bütçe açıklarını artırmış, kayıt dışı ekonomi büyümüş ve vergi uyumu bozulmuştur. 2001 ekonomik krizinin ardından uygulanan reformlarla enflasyon kontrol altına alınmış, ancak vergi sistemindeki yapısal sorunlar tam anlamıyla çözülememiştir. 2020 sonrası yüksek enflasyon dönemi ise, bu sorunları yeniden gün yüzüne çıkarmıştır.Bu çalışmada, enflasyon muhasebesi uygulamaları, vergi tabanının genişletilmesi ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele gibi konular ele alınmış; gelir vergisi dilimlerinin enflasyon oranlarına göre düzenlenmesi ve dolaylı vergilere bağımlılığın azaltılması gibi çözüm önerileri sunulmuştur. Enflasyonla mücadelede etkin bir vergi sisteminin oluşturulması, hem ekonomik istikrar hem de sosyal adalet açısından kritik öneme sahiptir. Çalışma, Türkiye’nin deneyimlerinden çıkarılacak derslerin, gelecekteki politika yapımlarına ışık tutacağını vurgulamaktadır.
Referanslar
Akçay, A. (2023). Türkiye’de vergi teşvik politikalarının etkinliği: 2020 sonrası analiz. Vergi Dünyası, 35(2), 45-58.
Akgül, S. (2023). Enflasyon ve vergi sistemi: 2020 sonrası dönem değerlendirmesi. Vergi Dünyası, 35(4), 56-68.
Altınok, M. (2001). Türkiye'de enflasyon ve kamu gelirleri ilişkisi: 1980-2000. Maliye Dergisi, 140(5), 45-62.
Alp, E., & Birdal, M. (2005). Türkiye'de enflasyon muhasebesi uygulamaları. Maliye Araştırmaları Dergisi, 12(3), 45-62.
Bakırcı, S., & Yaşar, S. (2010). Türkiye’de dolaylı ve doğrudan vergiler arasındaki dengesizlik: 1985-2008. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 152), 23-41.
Balkan, N. (2005). Enflasyon muhasebesi ve Türkiye uygulamaları. Maliye Araştır. Dergisi, 14(4), 37-49.
Başlevent, C., & Akar, G. (2010). Türkiye’de dolaylı vergilerin gelir dağılımı üzerindeki etkileri. Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 12(1), 56-78.
Boratav, K. (2005). Türkiye iktisat tarihi: 1908-2005. İmge Kitabevi.
Cukierman, A. (1992). Central bank strategy, credibility, and independence: Theory and evidence. MIT Press.
Çetin, M. (2004). 2001 krizi sonrası Türkiye’de vergi reformları. Ekonomi ve Maliye Dergisi, 22(3), 56-71.
Demir, O. (2022). Özel tüketim vergisi ve enflasyon ilişkisi: Türkiye analizi. Hacettepe Üniversitesi Maliye Dergisi, 30(1), 75-89.
Dumanlı, T. (1997). Türkiye'de yüksek enflasyon ve bütçe dengesi ilişkisi. İktisat ve Maliye Dergisi, 25(4), 23-37.
Erdem, A. (2022). Türkiye’de enflasyon ve kamu maliyesi üzerindeki etkileri. Uluslararası İktisadi Araştırmalar Dergisi, 18(1), 32-45.
Ertaş, A. (2003). Enflasyon ve vergi sistemi: Türkiye örneği. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Ertuğrul, A., & Selçuk, F. (2001). Türkiye'nin 2001 krizi: Nedenleri ve sonuçları. İktisat ve Toplum Dergisi, 15(4), 22-34.
Ertürk, Z. (2022). Enflasyon muhasebesinin işletmeler üzerindeki etkileri: Türkiye örneği. Maliye ve Finans Yazıları, 30(2), 25-41.
Gomez-Sabaíni, J. C., & Moran, D. (2004). Taxation and inequality in Latin America. Cepal Review, 23(3), 56-72.
Gomez-Sabaíni, J. C. (2006). Tax policy and reform in Latin America. Economic Commission for Latin America and the Caribbean (ECLAC).
Güloğlu, B., & Tekin, Ş. (1999). Türkiye’de vergi teşvikleri ve bölgesel kalkınma. Gazi Üniversitesi Maliye Fakültesi Dergisi, 12(4), 23-40.
Güven, S. (1995). Türkiye’de 1994 ekonomik krizi ve sonuçları. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Raporları.
Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2022). 2022 Yılı Vergi Gelirleri Raporu. https://www.hmb.gov.tr
Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Resmi Mali Raporlar. https://www.hmb.gov.tr
Kazgan, G. (2021). Ekonomi politikalarında yeni yönelimler: Türkiye örneği. Ekonomi ve Toplum Dergisi, 30(2), 15-28.
Kazgan, G. (1997). Tanzimat'tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi. Altın Kitaplar.
Kibritçioğlu, A. (2002). Türkiye'de enflasyonun tarihsel gelişimi ve ekonomik etkileri. Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 59(2), 117-136.
Köroğlu, Z., & Sevinç, Y. (1998). Türkiye’de enflasyon ve kamu gelirleri arasındaki ilişki. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 89-101.
Musgrave, R. A., & Musgrave, P. B. (1989). Public finance in theory and practice. McGraw-Hill.
Olivera, J. (2002). Inflation and tax evasion in Argentina. IMF Staff Papers, 49(1), 89-102.
Özdemir, A. (2011). Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede vergi reformları. Vergi Dünyası, 30(3), 23-37.
Öztürk, H., & Arısoy, İ. (2001). Türkiye'de kayıt dışı ekonomi: Bir değerlendirme. Vergi Dünyası, 22(4), 15-29.
Sevilgen, B. (2013). Türkiye’de katma değer vergisinin gelir dağılımı üzerindeki etkileri. Vergi Dünyası, 28(6), 34-47.
Sevüktekin, M., & Dökmen, G. (2008). Türkiye'de vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkileri. Uludağ Üniversitesi İktisat Dergisi, 15(1), 97-118.
Soydan, S. (2012). Vergi sisteminde yapısal reformlar: Türkiye örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 18(2), 65-83.
Şenyüz, D. (2003). Vergi hukuku. Seçkin Yayıncılık.
Tanzi, V. (1977). Inflation, lags in collection, and the real value of tax revenue. IMF Staff Papers, 24(1), 154–167.
Tanzi, V. (1991). Public finance in developing countries. Edward Elgar Publishing.
TÜİK. (2023). Enflasyon İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr
TÜSİAD. (2023). 2023 Türkiye Ekonomisi Raporu. Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği.
TÜSİAD. (2022). Vergi sisteminin dönüşümü ve 2020 sonrası ekonomik etkiler. Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği.
Yeldan, E. (2001). Küreselleşme sürecinde Türkiye ekonomisi: Bölüşüm, birikim ve büyüme. İletişim Yay.
Yıldız, E. (2023). Dijital ekonominin vergilendirilmesi: Türkiye örneği. Vergi Dünyası, 35(3), 45-59.
Yılmaz, A. (2023). Türkiye’de enflasyon muhasebesinin geleceği. Vergi Dünyası, 35(5), 67-79.
Yılmaz, G. (2004). Vergi uyumu ve enflasyon arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Vergi Dünyası, 23(5), 34-49.
Yılmaz, M. (2003). Türkiye'de 2001 krizinin ekonomik etkileri ve mali reformlar. Gazi Üniv. İİBF Dergisi, 24(3), 101-118.
Yılmaz, M. (2004). Vergi uyumu ve enflasyon arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Vergi Dünyası, 23(5), 34-49.
Yücel, E. (2023). Türkiye’de dolaylı vergilerin gelir dağılımı üzerindeki etkileri. Uluslararası İktisadi Araştırmalar Dergisi, 16(1), 55-68.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
