The Place of Ahmed Ziyaüddin Gumushkhanawī, One of the Scholars of the Ottoman Period, in The Science of Fiqh

Özet

Zühd ve takva dolu bir hayat anlayışını benimseyen Gümüşhanevî, tasavvuf tarihinin önemli simalarından biri olmakla beraber fıkıh alanında da dersler okutmuş ve ilmi eserler ortaya koymuştur. Câmi’u’l-menâsık alâ ahseni’l-mesâlik (hac ibadetini konu alır), Kitâbu’l abir fi’l-ensari ve’l-muhacir gibi eserleri fıkha dair kaynaklar arasında zikredilir. Ondokuzuncu yüzyılda Osmanlı Devleti’nin çalkantılı, buhranlı bir devrinde yaşamış olan Gümüşhanevî hazretleri, tarikat anlayışı, tekkesi, tasavvuf, fıkıh ve hadise dair eserleri ve dünyanın çeşitli bölgelerine gönderdiği halifeleriyle günümüzde de halen canlılığını muhafaza eden bir tesir ve şöhrete sahiptir. Gümüşhanevîye asıl ününü kazandıran tasavvufî şahsiyetidir. Ancak onun fıkıhla ilgili çalışmalarını verdiği fıkıh derslerinde görmek mümkün.

Ahmed Ziyâuddîn Gümüşhânevî, yaşadığı dönemde Osmanlı padişahlarını etkilemiş ve onların teveccühünü kazanmıştır. O, İslam’ın zâhiren ve bâtınen nasıl anlaşılıp yaşanması gerektiğini ortaya koyarak sâliklerine ve yaşadığı topluma irşâd faaliyetlerinde bulunarak, gerçek bir âlim portresi çizmiş, Osmanlı Devleti’nin içte ve dışta en güzel temsilcisi konumunda olmuştur. Gümüşhânevî, İslam’ın hükümlerinin zâhir ve bâtın anlamlarının, dünya ve ahiret dengesinin nasıl olması gerektiğini kendi yaşamı olan seyr-i sulûkünde ortaya koyarak, şeriatin ve onun içselleştirilmesi olan tasavvufun yaşadığı zamana göre önde gelen isimlerinden biridir. İslami ilimlerde çeşitli eserler yazan, ilmiyle âmil ve kendisinden sonra gelenlere yön veren bir ilim, fikir ve gönül adamıdır. O’nun bütün çabası İslam’ın doğru anlaşılıp yaşanması içindir. Çünkü şeriatın maksatlarının bilinmesi, ulvi hedeflerinin anlaşılması demektir. Gümüşhanevî’nin fıkhî yönünü konu edindiğimiz bu çalışmada onun bu yönüne bir pencere açmak amacıyla dikkat çekmektir. Dolayısıyla bir tasavvuf ehli olarak Gümüşhanevî’nin fıkıh ilimlerine göstermiş olduğu alakaya temas etmek yararlı olacaktır.