SOSYO-KÜLTÜREL FARKLILIKLARIN KONUT YAPILARI ÜZERİNE ETKİSİ: ANTALYA BALBEY VE HAŞİM İŞCAN MAHALLELERİ

Özet

Konutlar içinde bulundukları zamanın, ait oldukları toplumun karakteristiklerini, kullanıcısının yaşam biçimini, davranış kurallarını yansıtan mekânlardır. Konut mekânlarının şekillenmesinde topoğrafya, iklim şartları gibi fiziksel etmenlerin yanında sosyo-kültürel ve ekonomik koşullar, kullanıcı tercihleri gibi etmenler de etkili olmaktadır.
Çalışmaya konu olan Antalya; tarihsel süreç içerisinde farklı devletlerin hükümdarlığına girmiş ve farklı toplumların yaşam sürdüğü bir kenttir. 15.yy’da ağırlıklı olarak liman șehri özelliğini gösteren kent,15.yy ve 16.yy’da sur dıșında büyüme göstermiştir. 17.yy’da sur içi ve sur dışı olmak üzere iki ayrı yerleşim alanı mevcutken, 19.yy’ın ortasından sonra ticaretin yoğunlaștığı kent, 20.yy’da tarım ve turizm gelişmeleriyle fiziksel büyüme göstermiştir. 21.yy.’da ise mevcut sosyo-kültürel ve ekonomik dinamiklere göre şekillenmeye devam etmiştir. Tüm bu süreçte, Antalya yerleşiminde eş zamanlı olarak, farklı toplumlar tarafından kurulmuş ve farklı etnik yapı, dini inanç ve kültürel değerlere sahip toplumlara ev sahipliği yapmış yerleşimler mevcuttur. Kalenin kapı önlerinde oluşmuş, günümüze kadar ulaşan Balbey ve Haşim İşcan mahalleleri bu özellikleri dolayısı ile örneklem alan olarak seçilmiştir. Tam da bu noktada, çalışmanın ana hedefini, sözel olarak ifade edilen ve genelleştirilen söz konusu farklılıkların, plan kurgusu üzerinden okunabilmesi oluşturmaktadır.
Çalışmada yöntem olarak, öncelikle Antalya kent yapısının oluşumu ve günümüze değin gelişimi hakkında kapsamlı literatür çalışması yapılmış, arşiv belgeleri ile değerlendirilmiştir. Alan çalışmaları gerçekleştirilmiş, konut özgün planlarına ulaşılmış/oluşturulmuş, alan ve yapılar fotoğraflanmış, uzun süreli alan kullanıcıları ve teknik kişilerle kişisel görüşmeler yapılarak belgeleme işlemi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen planlar sayısal analiz yöntemi olan mekan dizimi ile değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme için mekan dizimi yöntemi dahilinde kullanılan bir bilgisayar programı olan ‘Agraph’ programı kullanılmıştır.
Çalışmada sonuç olarak sosyo-kültürel farklılıkların örneklem alanlardaki geleneksel konut yapılarının plan kurgularının şekillenmesinde etkili olup olmadığı tartışılmıştır. Verilerin sonucunda yapılacak değerlendirmelerin literatür katkılarının yanında alanda yapılacak onarımlarda restitüsyon kararlarında yol gösterici olması hedeflenmektedir.