YAZIN ÇEVİRİSİNE İLİŞKİN ZORLUKLAR: POE’NUN “TELL-TALE HEART” ÖYKÜSÜNÜN YAKIN OKUNMASI VE TÜRKÇE ÇEVİRİLERİNİN İNCELENMESİ

Özet

Bu çalışma temel olarak bir edebiyat eserinin çevirisinden kaynaklanan ve ancak bu eserin kaynak dil ve bağlamında yakın okumasıyla ortaya çıkabilecek zorlukları göstermeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla seçilen eser, Amerikan edebiyatından seçilmiş bir kısa öykü olan Edgar Allan Poe’nun “The Tell-Tale Heart” başlıklı eseridir. Hem bu kısa öykünün yakın okuması hem de hakkında yazılan edebi eleştirilerin incelenmesi kaynak metnin temel motiflerinin anlaşılmasına yardımcı olabilir. Ayrıca metnin oluşturulduğu bağlamın ayrımına varmak metindeki göstergesel bileşkelerin yorumlanması adına kullanışlı olabilir. Buna ek olarak mevcut çalışma yazarın sözü geçen öyküyü hangi temeller üzerine tasarladığı hakkında bilgi edinmek üzere yazarın kendisi ve düşünceleri, ne gibi bir mesaj vermiş olabileceği ile en önemlisi bu öykünün oluşturulmasını sağlayan itici güçler üzerine bir inceleme de sunmaktadır.
Yakın okuma ve arka plan incelemesi süreci kaynak metinde sırasında öne çıkan önemli motifler arasında aklıselimlik – delilik zıtlığı, zaman takıntısı, Eye / I (İngilizce okunuşları aynı olan göz / ben sözcükleri ) bağıntısı, Şeytani Göz kavramı, ikiyüzlülük, ondokuzuncu yüzyıldaki “cinnet savunması” ve Ben / o (cansız varlıklar için kullanılan üçüncü tekil şahıs) bağıntısı bulunmaktadır.

Kaynak metnin yakın okunmasının, yazar hakkında art alan bilgisi ile ilgili verilerin elde edilmesinin ve hem metin hem de yazarın kendisi üzerine eleştirel yazıların incelenmesinin ardından metni, metnin yazarın görüşleri ile metnin üretildiği bağlamı çevreleyen göstergesel ve anlamsal konulardan kaynaklanan zorlukları ortaya çıkarmak üzere Türkçe diline gerçekleştirilen çeviriler incelenmiştir. Bu inceleme aşaması söz konusu kısa öykünün sekiz farklı Türkçe çevirisi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Yüzeysel düzlemde hem kaynak metnin hem de çeviri metinlerin benzer göstergeleri paylaştığı görülmektedir. Buna rağmen, kaynak metnin daha derinlemesine incelemesi bir dizi farklılığı ortaya çıkarmaktadır. Bunların dışında örneğin büyük/küçük harf ile noktalama işaretlerinin kullanımı gibi bazı yapısal farklılıklar okurun ilgisi ile algılamasını farklı noktalara yönelten bir çeşitliliğe işaret etmektedir. Göstergesel, anlamsal düzeyler ile yapısal unsurlardaki tüm bu farklılıklar yazın çevirmenlerinin karşılaşabileceği türden zorlukların varlığını kanıtlamaktadır. Zorlukların çevirmenlerin kaynak metne mi yoksa erek metne mi yakın durmalarına dair kararlarından kaynaklanabileceği düşünülebilir. Bu durumda da çevirmenlerin kararlarına ilişkin kuramsal temel olarak Toury’nin çeviri normları irdelenecektir. Mevcut çalışmanın sonunda, yazın çevirisi ile ilgili bu gibi sorunları çözmeye yönelik birtakım öneriler sunulmaktadır.