İSLAMİ BANKACILIKTA KULLANILAN TEVERRUK VE GÜNÜMÜZ UYGULAMALARI

Özet

Teverruk kavramı, ticarete konu olan nakit ihtiyacının faizsiz enstrümanlarla nasıl giderileceği noktasında icad edilmiş, şekil yönünden meşru, amaç yönünden gayr-i meşru olan “vefân beyi” isimli işlemin bir benzeri ve modern olanıdır. Teverruğun bazı bankalardaki bilinen uygulaması ise şu şekildedir; bankalar, nakit ihtiyacı olan müşterilere aracılık etmek amacıyla oluşturulmuş olan yabancı bakır piyasasında (Londra borsası vb) vadeli bakır satın almaktadır. Satın alınan bakırı, belirli bir vade sonrasında indirimli olarak peşin satışını gerçekleştirmekte ve alış-satış arasındaki negatif fark, nakit ihtiyacı olan müşterinin kaybı olarak likitide ihtiyacını karşılamaktadır. Bu çalışma, İslamî Bankacılık’ta kullanılan yöntemlerden biri olan Teverruk’ un günümüz uygulamalarında, özünden koparılarak bir faiz hilesi haline getirilmiş olduğu öngörüsüne dayanılarak hazırlanmıştır. Katılım Bankalarının güncel uygulamalarından örnekler verilerek konu hakkındaki düşüncemiz incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Teverruk işleminin tanımı yapılmış ve fıkhi açıdan incelenmiştir. Teverruk türlerinden; “Bireysel Teverruk, Ters Teverruk ve Organize Teverruk” birer başlık altında kısaca tanımlanarak Teverruk’un geçerlilik kuralları belirtilmiştir. Günümüz Katılım Bankacılığında kullanımda olan “Organize Teverruk” işlemine ait örnekler araştırılmış, fetvâsı verilen teverruk işlemi ile organize teverruk işleminin farkları detayları ile incelenmiştir. Sonuç bölümünde, başlangıçta yola çıkış noktamız olan Teverruk kullandırımının günümüzde amacından uzaklaştırılarak dönüştürülmüş bir faiz uygulaması olduğu noktasındaki değerlendirmemiz sonuçlandırılmıştır.