KADIN SEYYAHLARIN İZLENİMLERİNDEN BURSA

Özet

Kentlerin geçmişi ve geleceğine dair kayıtlar kentsel kimliğin belirlenmesi, kentte yaşayanların aidiyetlik duygusunu geliştirmesi açısından kuşkusuz çok önemlidir. Kent tarihini anlatan kitapların, arşiv ve kayıtların yanı sıra seyahatnameler de dönemin tarihsel, kültürel ve sosyal ortamını farklı bir noktadan anlatmaları açısından önemli kaynaklardır. Aynı zamanda içinde yer alan çizimler ve gravürlerle görsel betim niteliği taşıyan eserlerdir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti Bursa’nın, yüzyıllar boyunca yerli ve yabancı bütün gezginlerin gözde şehirlerinden biri olduğu bilinmektedir. Evliya Çelebi’nin Bursa çevresiyle ilgili anlatımlarının ardından bölgede çok sayıda yabancı seyyahın varlığı dikkati çekmektedir. 19. yüzyılda ise seyahat koşullarının iyileşmesiyle yabancı kadın seyyahların başta İstanbul olmak üzere Bursa’yı ziyaret ettikleri, izlenimlerini kaleme aldıkları seyahatnameler aracılığıyla aktardıkları görülmektedir.

Kadın seyyahların hemen hemen hepsinin anlatımlarından Küçük Asya’nın kuzey kara parçası olan Bursa’nın sayısız nimetlerle donatılmış olduğu, bu yüzden her dönem sıklıkla ziyaret edildiği anlaşılmaktadır. İstanbul’u ziyaret eden seyyahların -Osmanlı İmparatorluğu’nun beşiği, Doğu’nun asıl başkenti ve döneminde büyük rağbet gören meşhur kırsal cazibesiyle zengin Bursa’yı İstanbul ile kıyasladıklarını, İstanbul’dan daha oryantalist buldukları Bursa’nın doğal güzelliklerine, kaplıca ve hamamlarına, tarihi ve kültürel yapılarına, ipek böcekçiliğinden dokumacılığa yöredeki sosyo ekonomik yaşantıya değindiklerini görmekteyiz. 

Bu çalışmada Miss Julia Pardoe, Mary Adelaide Walker, Lucy Garnett, Georgina Adelaide Müller ve Grace Ellison gibi kadın seyyahların gözünden Bursa’nın coğrafi konumu, tarihi ve kültürel dokusu, sosyo-ekonomik yapısı ele alınacaktır. Araştırmada anlatımların yanı sıra Mary Adelaide Walker ve Thomas Allom gibi sanatçıların Bursa gravürlerine yer verilecektir. Sonuç olarak erkek seyyahların giremediği mekânları ziyaret etmeleri açısından kadın seyyahların anlatımlarıyla farklı bir bakış açısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.