SEÇİLMİŞ BAZI ÜLKELERİN DENETİM SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI VE TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ

Özet

Toplumların eğitimden beklentileri arttıkça eğitimin kalitesinin belli standartlara uygun tutulması daha çok önem
kazanmaktadır. Standartlara uygunluğun bir garantisi olarak eğitimin nasıl denetlenmesi gerektiği önemli bir sorudur. Bu
çalışmada bu soruya verilebilecek cevaplara bir katkı sunmak adına, PISA sınavında yüksek performans sergileyen İngiltere,
Çin, Japonya, Finlandiya ve Hollanda eğitim denetim sistemlerinin karşılaştırmalı analizini yapmak ve sonrasında Türkiye için
bir denetim modeli geliştirmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi
tekniğine başvurulmuştur. İlgili kurumların web sayfalarından, uluslararası raporlardan ve eğitim mevzuatlarından elde edilen
dokümanlardaki veriler betimsel teknikle analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre Finlandiya dışında kalan ülkelerde
dış denetim ve iç denetim olmak üzere ikili bir denetim mekanizması bulunmaktadır. Buna göre bu ülkelerdeki okullar
denetimden sorumlu kurumlarda görev alan denetmenler aracılığıyla dış denetime tabi tutulmaktadırlar. Dış denetimden
sorumlu kurumların yetkileri İngiltere ve Hollanda’da merkezi bir birimde toplanmışken, Japonya’da yerel düzeyde kurulan
birimlerin yetkileri daha fazladır. Çin’de ise hem merkezi birimlerin hem de yerel birimlerin önemli yetkileri bulunmaktadır.
İncelenen tüm ülkelerde öz değerlendirmenin, bir iç denetim mekanizması rolü oynadığı görülmektedir. Finlandiya’da ise dış
denetim söz konusu olmadığı için denetim tamamen okul temelli öz değerlendirmeyle sağlanmaktadır. Denetimin sıklığı
bakımından ülkelerin farklılıklar gösterdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Türkiye’de eğitimin denetimi merkezi ve yerel düzeyde
yürütülmektedir. Ancak bu denetim üç yılda bir genel okul denetimini, inceleme ve soruşturmaları kapsamaktadır. Okulda ders
denetimi görevi, müfettişlerin sorumluluk alanından çıkarılmış ve okul müdürlerine verilmiştir. Bir model önerisi olarak, Türk
Eğitim Sistemi’nde iç ve dış denetim olmak üzere iki aşamalı bir denetim modeli geliştirilmiştir. Bu modelde denetimin amacı
öğretimi geliştirmektir. İç denetim öğretmen öz değerlendirmesi, yönetici ve meslektaş değerlendirmelerini kapsamaktadır. İç
denetimin yaratabileceği öznelliği önlemek için dış denetim yapılmaktadır. İç denetim süreçleri sonucunda dış denetim için bir
rapor hazırlanır. Dış denetmen olarak müfettiş bu raporlar doğrultusunda gelişime ihtiyaç duyan öğretmenlerin sınıflarına
ziyarette bulunur ve öğretmen için geliştirme planı hazırlanır. Bu modelde denetimin il ve bölge düzeyinde kurulan kurullarca
yapılması; il denetim kurulunun denetleme faaliyetine gerçekleştirmesi ancak ödül ve ceza gibi yaptırımların bölge denetim
kurulunca gerçekleştirilmesi önerilmiştir.