ÖZBEKISTAN - GÜNEYDOĞU ASYA’NIN DIŞ TİCARİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE YENİ ULAŞIM KORİDORLARININ ÖNEMİ (GÜNEY YÖNLERİ ÖRNEĞİ)

Özet

Günümüzde hızla devam eden küreselleşme süreci, ekonomisini büyütmek isteyen ülkeleri daha sağlam dış ilişkileri üretmeye
zorlamaktadır. Artık zengin iç kaynaklar bir ülkenin ekonomik gelişmişliğinin göstergesi değildir. Bu yüzdendir ki ülkeler ilk
önce karşılıklı çıkar sağlayan dış ticari ilişkileri pekiştirme çarelerine bakmaktadırlar. Özbekistan’ın bulunduğu konum
Merkezî Asya için jeostratejik öneme arz etse de bölgedeki diğer ülkeler gibi Özbekistan da uluslararası deniz ulaşımına kapalı
bir ülkedir. Sovyetler döneminde kuzey ulaşım koridorlarını kullanan Özbekistan’ın güney, doğu, batı uluslararası ulaşım
koridorlarına bağlanmamış olması, bağımsızlığını yeni kazanan bu ülkenin ilk yıllarda dış ticarete açılma imkanlarını
zorlaştırmıştır. Dünya genelinde su yollarının dış ilişkileri gerçekleştiren öncü trafik olduğu bir dönemde, Özbekistan’ın deniz
yoluna yakın, daha az masraflı çıkış yolunu bulma arzusu dış ticari-ekonomik ilişkiler bağlamında çözülmesi gereken en önemli
meseleye dönüştü. Çünkü Özbekistan, coğrafi konumuna göre, uluslararası deniz yoluna ulaşmak için denize kıyısı olan en az
bir devletin topraklarından geçmesi gereken dünyadaki iki devletten birisidir (Stark ve Ahrens, 2012: 12). Özbekistan, her ne
kadar Sovyetler Birliği’ne bağlı olup sonradan bağımsızlığına kavuşan ülkelere demir yolları ile bağlanmış ise de Doğu Asya,
Orta Doğu, Güney Doğu Avrupa, Amerika ve Afrika ülkeleri ile ticari ilişkiler kurabilmesi için deniz yoluna çıkması; yeni ve
rahat yolları araması lâzımdı. Nitekim günümüzde Özbekistan, uluslararası ulaşım koridorlarının yaratılmasındaki katkısı
sayesinde bugün yaklaşık on uluslararası ulaşım koridorundan yararlanma imkanına sahiptir. Bu koridorlar arasında özellikle
gelecek vaat eden proje olarak nitelendirilen, yeni Güney Trans Afgan Ulaşım Koridoru büyük önem taşımaktadır. Makalede,
Özbekistan’ın güney ulaşım koridorlarını yaratma çabaları, yeni koridorların Afganistan, Özbekistan ve bölgenin, genel olarak,
uluslararası dış ekonomik ilişkilerinin gelişmesindeki önemi, yeni ulaşım koridorları, diğer uluslararası ulaşım koridorlarına
bağlanmaya yönelik projeler ve onların Özbekistan Cumhuriyeti ile Güney, Güney-Doğu ülkeleri arasındaki ticari ilişkileri
pekiştiren önemli özellikleri irdelenmiştir.