ABBASİLER DÖNEMİNDE KAFKASYA’DA ARAP İDARİ SİSTEMİN KURULMASI VE BUNUN ÖNEMİ

Özet

Tarihsel bir gerçekliğin yansıması şudur ki; Kafkas halkları ilk çağlardan beri güçlü siyasi otoritelere bağlı yükümlü olmaktan bir türlü kurtulamadı. Özellikle Bizans ve Sasaniler devrinde bu ubudiyet hali, tüm tehevvür sarmalında devam etti. Ancak, Müslüman Arapların bölgeye intikal etmesiyle beraber bu esaret asla eskisi gibi olmayacaktı; çünkü Müslümanlar, Kafkas halklarına çok geniş anlamda imtiyaz sağlayacaktı. Araplar, Bizans ve Sasanilerin daha önce onlara uygulamış olduğu ağır baskı politikalarına ve zulme son verecek, Müslüman olanlardan vergi talep etmeyecek, gayrimüslim halkın vergisini meşakkatsiz bir şekilde ödemesi için çaba sarf edecekti. İlâveten, Müslüman Araplar, onların canlarını ve mallarını koruma altına alıp, ibadetlerini özgürce yerine getirmeleri için her türlü imkânı sunmuştular. Bütün bu etmenler bölge halkının Müslümanlara karşı sert tavrı yumuşamaya imkân sağladı.
Abbasiler bütün Güney Kafkasya’yı sadece bir iki valinin inisiyatifine bırakarak yönetmeye çalışması ve bazı valilerin yanlış politikaları ve basiretsizliği bölgede çok vahim hadiselere sebebiyet verdi. Öyle ki Abbasilerin Azerbaycan valisi Said b. Salim’in Bab el-Ebvab halkına müsamaha göstermeyerek, haraç ödemeye zorlaması, Derbend halkının Hazarlarla ittifak kurmasına yol açtı. Dolayısıyla Bütün Güney Kafkasya binlerce insanın ölümüyle sonuçlanacak olan yeni bir felaketin eşiğine gelmişti. Abbasilerin idari sistemi ve mahiyeti itibariyle Emevilerin devrinde olduğu gibi kalmıştı. Öyle ki; vergilerin toplanması, ordunun idari sistemi ve divan kayıtları tıpkı Emevilerde olduğu gibi devam etti. Ancak feodal yapıların gücü zayıflatılarak bölgede istikrarın sağlanmasına özen gösterilmiştir.