Bibliyometrik Analiz Yöntemi Üzerinden Yer Seçimi ile İlgili Karar Destek Sistemi Yöntemlerinin İncelenmesi

Özet

Günümüz kentleri, Sanayi Devrimin’den bu yana ticaret, sanayi, kültür ve sanat, eğitim gibi aktivitelerin merkezi haline gelmiştir. Bu hızlı gelişim ve dönüşüm ile birlikte birçok planlama sorunu ortaya çıkmakta, bir yandan göç alarak kalabalıklaşıp büyüyen kentler bir yandan da zorlu yaşam alanları haline gelmektedir. Bu sorunların çözümünde kullanılan geleneksel yöntemler, kişisel fikirlere dayandığı ve kullanıcı ya da çevre verilerini sistematik olarak dikkate almadıkları için genellikle anlık olarak sorunları çözmekte, işletmede veya kullanımda kısa ve uzun vadede sorunlara neden olabilmektedir. Diğer taraftan dünya genelinde kullanımı artmakta olan karar destek sistemlerinin, yaşadığımız kentlerin planlanmasında kullanılmalarıyla birlikte, daha analitik ve veri odaklı bir yaklaşım sunularak kentlerde oluşan anlık planlama sorunlarının önüne geçilebildiği görülmektedir. Çalışma kapsamında ele alınan Balıkesir kent merkezinde ki raylı sistem, kentlerde yaşanan bu hızlı gelişim ve dönüşüm ile birlikte günümüzde bir planlama sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Mevcut kent merkezinde bir bariyer etkisi oluşturan raylı sitemin hafif raylı sisteme dönüştürülmesine yönelik 2014-2023 Güney Marmara Bölge Planı kapsamında iki aşamalı olarak bir planlama yapılmıştır. Ancak planlama kapsamında belirlenmiş olan istasyon noktalarının geleneksel yöntemlerle sübjektif kararlara dayalı bir şekilde tespit edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Sunulan bu çalışmada ise böylesi bir dönüşümün planlamasında geleneksel yöntemler yerine karar destek sistemlerinden yararlanılmasının önemine vurgu yapılarak, süreç boyunca özellikle hafif raylı sistemin verimli bir şekilde işlemesi için büyük önem taşıyan istasyon yerlerinin tespiti aşamasında hangi karar destek sistemlerinden yararlanılabileceği sorusuna odaklanılmıştır. Literatürde yer tespiti sorunlarında kullanılan karar destek sistemi yöntemlerini incelemek için, bir bilim dalıyla ilgili çalışmaların mevcut durumunu, yönelimini ve gelişimini ortaya koymakta kullanılan ve verileri sınıflandırarak onları daha iyi analiz etme ve ihtiyaç duyulan doğru, güvenilir ve yeterli bilgiye ulaşma imkanı sağlayan bibliyometrik analiz yönteminden faydalanılmıştır. Bu yöntem ile gerçekleştirilen analizlerde örneklem alanı olarak, yaygın bir kullanımı bulunan ve birçok farklı akademik disiplinde oldukça geniş bir veri içeriği sunan, Web of Science veri tabanı kullanılmıştır. Verilerin analiz edilmesi aşamasında ise ücretsiz erişim imkânı ve kolay bir arayüze sahip VosViewer yazılımından yararlanılmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda, yer seçimi ile ilgili uluslar arası literatür içerisinde büyük çoğunlukla GIS tekniklerinin ve çok kriterli karar verme (MCDM) yaklaşımlarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Literatürdeki çalışmalar üzerinden yapılan bu tespitlerle, geliştirilecek olan yöntem ile çalışabilecek karar destek sisteminin seçimine katkı sağlanmıştır.