Yasın Yeni Görünümleri: Covid-19 Pandemisi Sürecinde Yakınlarını Kaybeden Kişilerin Değişen Yas Ritüelleri ve Tecrübeleri
Abstract views: 416
/ 
PDF downloads: 221
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8306929Anahtar Kelimeler:
Covid-19, kayıp, yas, yas ritüelleri, kültürÖzet
Covid-19 pandemisi gündelik hayatın işleyişini uzun bir süre önemli ölçüde sekteye uğratmıştır. Bu nedenle Türkiye’de gündelik hayatın önemli bileşenlerinden olan yas ritüelleri uzun bir müddet gerçekleştirilememiştir. Yas ritüellerinin bireylerin kayıplarının acısını hafifletme ve hayatlarının rutinine geri dönme hususundaki işlevleri göz önünde bulundurulduğunda, bu ritüellerin yapılamamasının önemli bireysel ve kültürel yansımalarının olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada Covid-19 pandemisi sürecinde yakınlarını kaybedip, bu kayıp sonrasında ritüellerini yerine getiremeyen bireylerin değişen yas ritüellerini ve bu süreçteki tecrübelerini anlamak amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’nin farklı illerinde yaşayan ve pandemi sürecinde yakınlarını kaybetmiş olan 15 kişi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler tematik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir.
Analiz sonucunda beş ana tema ve bunlara bağlı alt temalar tespit edilmiştir. Ana temalar; pandeminin yarattığı çaresizlik ve mahcubiyet duygusu, dönüşen gelenekler ve yeni ritüeller, sosyal destek eksikliğinin ikili ilişkileri zedelemesi, yasın yeni görünümleri, kayıpla birlikte hayatın yeniden düzenlenmesi şeklinde isimlendirilmiştir. Analizlerle birlikte yas ritüellerinin kültürel olarak iki boyutlu bir işlevi olduğu görülmüştür. Buna göre yas ritüelleri, kaybı yaşayan kişilerin kaybettikleri kişiyle ve sosyal çevreleriyle ilişkilerini düzenlemektedir. Ayrıca, yerine getirelemeyen ritüellerin bireysel tecrübeleri ve sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkilediği anlaşılmıştır. Son olarak; katılımcıların bu süreçte yeni yas ritüelleri keşfederek bunlar sayesinde kaybın acısını hafifletmeye çalıştıkları görülmüştür. Bulgular ilgili alanyazın bağlamında tartışılmıştır
Referanslar
Aguiar, A., Pinto, M. ve Duarte, R. (2022). A qualitative study on the impact of death during COVID-19: Thoughts and feelings of Portuguese bereaved adults. PLoS ONE, 17(4), 1-11. http://doi.org/10.1371/journal.pone.0265284
Aksoz-Efe, I., Erdur-Baker, O. ve Servaty-Seib, H. (2018). Death rituals, religious beliefs, and grief of Turkish women. Death Studies, 42(9), 579-592. http://doi.org/10.1080/07481187.2017.1407379
Alford, J. W. ve Catlin, G. (1993). The Role of Culture in Grief. The J Soc Psychol, 133(2), 173-184. https://doi.org/10.1080/00224545.1993.9712135
Bowlby, J. ve Parkes, C. (1970). Separation and loss within the family. E. J. Anthony (Ed), The Child in His Family (s. 25-45) içinde. Wiley.
Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. http://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N. ve Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The Lancet, 14(20), 912-920. http://doi.org/10.2139/ssrn.3532534
Castle, J. ve Phillips, W. L. (2003). Grief Rituals: Aspects That Facilitate Adjustment to Bereavement. Journal of Loss and Trauma, 8(1), 41-71. http://doi.org/10.1080/15325020305876
Chen, R. (2022). Social support as a protective factor against the effect of grief reactions on depression for bereaved single older adults. Death Studies, 46(3), 756-763. http://doi.org/10.1080/07481187. 2020.1774943
Çelik, F. ve Gündüz, N. (2020). Covid 19 pandemisinde yas. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(Ek 1), 99-102. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.15807
Davies, B., Spinetta, J., Martinson, I., Mcclowry, S. ve Kulenkamp, E. (1986). Manifestations of Levels of Functioning in Grieving Families. Journal of Family Issues, 7(3), 297-313. http://doi.org/ 10.1177/019251386007003005
Dikmen, R. B. (2021). Hinduizm ve Budizm'de cenaze ritüelleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
Erbiçer, E. S., Metin, A. ve Dogan, T. (2023). Grief and mourning in Covid-19 pandemic and delayed business as a new concept. Culture ve Psychology, 29(1), 3-26. http://doi.org/10.1177/ 1354067X221118921
Ersoy, R. (2002). Türklerde ölüm ve ölü ile ilgili rit ve ritüeller. Millî Folklor, 14(54), 86-101.
Hansu, R. (2007). Sünnet’te ve geleneğimizde cenaze merasimlerinin birbirine uygunluğu meselesi: Bingöl örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. T. C. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Hamid, W. ve Jahangir, M. S. (2022). Dying, Death and Mourning amid COVID-19 Pandemic in Kashmir: A Qualitative Study. Journal of Death and Dying, 85(3), 690-715. http://doi.org/10.1177/ 0030222820953708
Hekimoğlu, E. C., Bilik, M. Z., Uçurum, S. B., Erten, İ. ve Can, D. (2022). Pandemide Yas: Dini ve Kültürel Ritüellerini Yerine Getiremeyen Bireylerin Deneyimleri. Psikoloji Çalışmaları, 42(2), 319-364. http://doi.org/10.26650/SP2021-899771
Kaufman, S. R. ve Morgan, L. M. (2005). The Anthropology of the Beginnings and Ends of Life. The Annual Review of Anthropology, 34, 317-341. http://doi.org/10.4324/9781315249360-40
Klass, D. (2001). Continuing bonds in the resolution of grief in Japan and North America. American Behavioral Scientist, 44(5), 742–763. http://doi.org/10.1177/00027640121956476
Klein, S. ve Alexander, D. (2003). Good grief: A medical challenge. Trauma, 5(4), 261-271. http://doi.org/10.1191/1460408603ta292oa
Kübler-Ross, E. ve Kessler, D. (2005). On grief and grieving: Finding the meaning of grief through the five stages of loss. Scribner.
Lobb, E. A., Kristjanson, L., Samar, M., Leanne, M., Georgia, K. B. ve Halkett, A. D. (2010). Predictors of complicated grief: A systematic review of empirical studies. Death Studies, 34(8), 673-698. http://doi.org/10.1080/07481187.2010.496686
Mitima-Verloop, H. B., Mooren, T. T. ve Boelen, P. A. (2021). Facilitating grief: An exploration of the function of funerals and rituals in relation to grief reactions. Death Studies, 45(9), 735-745. http://doi.org/10.1080/07481187.2019.1686090
Mortazavi, S. S., Shahbazi, N., Taban, M., Alimohammadi, A. ve Shati, M. (2021). Mourning During Corona: A Phenomenological Study of Grief Experience Among Close Relatives During COVID-19 Pandemics. Journal of Death and Dying, 0(0), 1-21. http://doi.org/10.1177/00302228211032736
Mulrain, R. (1993). Bereavement, race and culture. Bereavement Care, 12(3), 33-35. http://doi.org/ 10.1080/02682629308657315
Nolen-Hoeksema, S., Larson, J. ve Larson, J. M. (1998). Coping With Loss. Routledge. http://doi.org/10.4324/9780203774366
Patel, P. S., Desai, N. D., Shah, S. H. ve Shah, S. N. (2022). Lived Experiences of Bereaved Family Members During COVID-19 Pandemic in a Tertiary Care Hospital With Special Reference to Imposed Restrictive COVID Guidelines-a Qualitative Study. Journal of Death and Dying, 0(0), 1-17. http://doi.org/10.1177/00302228221075207
Reimers, E. (1999). Death and identity: Graves and funerals as cultural communication. Mortality, 4(2), 147-166. http://doi.org/10.1080/713685976
Retief, F. P. ve Cilliers, L. (2010). Burial customs, the afterlife and the pollution of death in ancient Greece. Acta Theologica, 26(2), 44-61. http://doi.org/10.4314/actat.v26i2.52560
Romanoff, B. D. (1998). Rituals and the Grieving Process. Death Stud. 22(8), 697-711. http://doi.org/10.1080/074811898201227
Rosenblatt, P. C. (2008) Grief across Cultures: A Review and Research Agenda. M. S. Stroebe, R. O. Hansson, H. Schut ve W. Stroebe (Ed.), Handbook of Bereavement Research and Practice: Advances in Theory and Intervention (s. 207-222) içinde. American Psychological Association.
Sami, S. (2021). Covid-19 nedeniyle yakınlarını kaybeden bireylerde yas süreci ve dini başa çıkma. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 1(55), 421-444.
Sağır, A. (2017). Ölüm sosyolojisi. (2. Baskı). Phoenix Yayınevi.
Shuchter, S. R. ve Zisook, S. (1993). The course of normal grief. M. S. Stroebe, W. Stroebe ve R. O. Hansson (Ed.), Handbook of bereavement: Theory, research, and intervention (s. 23–43) içinde. Cambridge University Press. http://doi.org/10.1017/CBO9780511664076.003
Silverman, G. S., Baroille, A. ve Hemer, S. R. (2021). Culture and grief: Ethnographic perspectives on ritual, relationships and remembering. Death Studies, 45(1), 1-8. http://doi.org/10.1080/ 07481187.2020.1851885
Social Science in Humanitarian Action Platform. (2020). Dying, bereavement and funerary practices in relation to COVID-19. https://www.socialscienceinaction.org/resources/key-considerations-dying-bereavement-mortuary-funerary-practices-context-covid-19/
Stroebe, M. ve Schut, H. (1998). Culture and grief. Bereavement Care, 17(1), 7-11. http://doi.org/ 10.1080/02682629808657425
VanderWeele, T. J. (2020). Love of neighbor during a pandemic: Navigating the competing goods of religious gatherings and physical health. J. Relig Health, 59(5), 2196-2202. http://doi.org/ 10.1007/s10943-020-01031-6
Vedder, A., Boerner, K., Stokes, J. E., Schut, H. A. W., Boelen, P. A. ve Stroebe, M. S. (2022). Systematic review of loneliness in bereavement: Current research and future directions. Current Opinion in Psychology, 43, 48-64. http://doi.org/10.1016/j.copsyc.2021.06.003
Worden, J. W. (2018). Grief counselling and grief therapy: A handbook for the mental health practitioner (5. Baskı). Springer Publishing
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 International JOURNAL OF SOCIAL HUMANITIES SCIENCES RESEARCH
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
