Kökboya ve Koşinil ile Boyanan İpekli Kumaşlarda Mor Renk Elde Edilmesi ve Haslık Tespiti

Özet

Günümüzde, doğaya dönüş, öze dönüş, çevre dostu boyalar, sağlıklı yaşam ve sürdürülebilir moda gibi kavramlar, sıkça duyduğumuz ve yaşamımızda önemli bir yer tutan terimler arasında yer almaktadır. Hızlı ve teknolojik bir yaşam tarzının baskın olduğu günlük hayatımızda, özellikle tekstil ürünleri ve gıda gibi temel unsurlarda sağlıklı ve doğal tercihlere yönelme eğilimi belirgin bir şekilde artmıştır. Doğal boya kaynakları çeşitlilik göstermekte olup, bitkilerin yaprakları, dalları, kökleri, mantarlar, likenler, boya böcekleri ve salyangozların hipoksinal bezindeki salgı gibi çeşitli kaynaklar, insanlar için renk pigmenti sağlayan doğal bileşenler olarak öne çıkmaktadır. Bu kaynaklar, renk veren pigmentler açısından zengin ve çeşitli seçenekler sunarak doğal ve sağlıklı yaşam trendlerine uygun alternatifler sunmaktadır.

1856 yılında, Sir William Henry Perkin’in sentetik boyar maddeyi keşfetmesi, renk dünyasına yeni bir perspektif katmıştır. Özellikle mor renk, tekstil boyamacılığında değerli kabul edilmiş olmasına rağmen, doğal kaynakların kısıtlılığı sebebiyle zor temin edilebiliyordu. 2000'lerden sonra ise çevre dostu ve sürdürülebilir üretim eğilimleri, doğal boyar maddelerin tekrar önem kazanmasına neden olmuştur. Bu durum, toksik etkilere karşı güvenli ve çevre dostu boyama yöntemlerine olan talebin artmasıyla ilgili bir gelişmedir ve renk tarihinde önemli bir dönüşü temsil etmektedir.

Bu çalışmada, mor renk elde etmede kullanılan bitkisel kökenli kökboya bitkisi, böcek kökenli koşinil ile ipekli kumaşlar boyanmıştır. Boyama sonrası kumaşların yıkama, yaş kuru sürtünme ve ışık haslığı testleri yaptırılarak sektörel anlamda kullanılabilirliği de ortaya konulmuştur. Bu boyarmadde kaynakları içerisinde haslık değerleri en yüksek kökboya, sonra koşinil olarak belirlenmiştir. Önce 100 adet deneme kumaşta boyamalar yapılıp, sonrasında büyük kumaşlarla 300 adet boyama gerçekleştirilmiştir. Tarihsel süreç içerisindeki bu boyarmadde kaynakları ile ilgili literatür taranmış ve burada verilen reçetelerden yola çıkılarak uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bir yöntem geliştirilerek yeni reçeteler belirlenmiştir. Gerçekleştirilen uygulamaların haslık testleri İstanbul Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Kalite Kontrol ve Araştırma Laboratuvarında yaptırılmıştır. Çıkan değerlerin karşılaştırmaları yapılmıştır.