Halk Müziği Çalıp Söyleme Pratikleri İçerisinde Bağlama Çalgısının Eşlik Olarak Kullanılmasına Yönelik Saptamalar: Ali Ekber Çiçek ve Neşet Ertaş Örneği

Özet

Halk müziği icrasında çalıp söyleme geleneği önemli bir yer tutmaktadır. Diğer bir önemli özelliği ise kültürün aktarım aracı olmasıdır.  Âşıklar, mahalli sanatçılar, zakirler gibi çalıp söyleme geleneği doğrultusunda yetişen icracılar önemli birer kültür aktarıcısıdır. Söz ön planda olsa da eşlik amaçlı kullanılan çalgılar da icra geleneğinde yerini almıştır. Türkiye coğrafyası göz önünde bulundurulduğunda söze eşlik için bağlamanın yaygın bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Bu yaygın kullanım çalgının, kültürel aktarım aşamasında da rol almasını sağlamıştır. Ayrıca icra edilen eserin müzikal kimliğinin ortaya çıkmasında, bağlamanın çalış biçimlerinin de etkisi olmuştur. Bu bağlamda bir inceleme yapıldığında çalıp söyleme esnasında bağlamanın söze nasıl eşlik ettiği ile ilgili çalışmaların yeterli olmadığı görülmektedir. Araştırma konusunun oraya çıkış noktasında bu nedenler etkili olmuştur. Çalışmada Ali Ekber Çiçek ve Neşet Ertaş örneklerinden yola çıkılarak çalıp söyleme esnasında bağlamanın eşlik çalgısı olarak kullanım biçimi anlaşılmaya çalışılmıştır. İki farklı icra kültüründen gelmeleri sebebiyle bu iki icracı seçilmiştir. Bu nedenle yapılan analizin daha kapsayıcı olacağı düşünülmüştür. Çalışmada verilere ulaşılırken konu ile bağlantılı olan çalışmalar incelenerek nitel-betimsel bir araştırma süreci yürütülmüştür. Örnek eserlerin icralarına ise dijital ortamdan erişilmiş ve eserler bu kayıtlar üzerinden notalandırılmıştır. Analizler bu notalar üzerinden yapılmış ve çalışma, iki icracıdan da birer eser örneği ile sınırlandırılmıştır. Analiz içerisinde bağlama eşliğinin ritmik, melodik ve armonik olarak kullanımları incelenmiştir. Ayrıca bağlama icrasında sağ ve sol el çalım teknikleri de saptanmaya çalışılmıştır.