Sanat ve Bellek Bağlamında Seramik: Hatıra Fotoğraflarına Kırılgan Bir Bakış

Özet

Sanat ve bellek; antropoloji, sosyoloji, psikoloji, kültür vb. disiplinleri kapsayan zengin bir araştırma alanıdır. Bu bağlamda fotoğraflar, kişisel veya kolektif içeriğe ve öneme sahip anları kayıt altına almaları ve böylelikle hatıraların muhafazası bağlamında adeta bir harici bellek haline gelmeleri nedeniyle ayrı bir yere sahiptir. Ancak fotoğraflar, basıldıkları yüzeyler bakımından zamanla bozulmaya, silikleşmeye ve kaybolmaya da yatkındırlar. Onların bu geçici doğası, uzun vadede görsel hatıraların korunmasını zorlaştırmaktadır. Öte yandan dayanıklılıkları ve yapısal esneklikleriyle bilinen seramikler; hem gündelik hayatın bir parçası olarak hem de sanat eserleri olarak yüzyıllar boyunca varlıklarını sürdürebilmektedirler. Seramik eserler; örneğin servis tabağı, yemek tabağı,  çorba kasesi gibi sofra eşyaları olarak insanların yeme içme ihtiyacını giderirken, çiçeklerin içine konup sergilendiği vazo gibi bir süs eşyası olarak da insanlara estetik hazzı sunarlar. Her iki kullanım biçiminde de, seramiklerin yüzeylerinde birtakım görüntüler bulunabilmektedir. Buradan hareketle seramik yüzeylerin, çeşitli kutularda veya albümlerde saklanan hatıra fotoğrafları için alternatif bir baskı yüzeyi olabileceği düşünülmektedir. Fevziye YELMEN’in “Muhafaza” isimli serisi de, fotoğrafların geçici niteliklerini seramiğin kalıcı doğasıyla birleştirerek bu iki ortamın yenilikçi bir birleşimini sunmaktadır. Serideki 81 adet seramik eser, aynı sayıdaki hatıra fotoğrafının mono baskı tekniğiyle seramik yüzeye aktarılmasıyla oluşturulmuştur. Bu makalede, seramik ve fotoğraf sanatlarının, kavramsal ve teknik yönlerinin açığa çıkarıldığı bir uygulama örneği olarak “Muhafaza” serisi ele alınmış ve disiplinlerarası yaklaşımla gerçekleştirilen söz konusu uygulama, sanat ve bellek ilişkisi bağlamında Christine Ulivucci’nin düşünceleri üzerinden değerlendirilmiştir.