Benlik ile Dünyanın Kavşak Noktası: Kant’ın Transandantal Apperzeption’ı Üzerine Bir Değerlendirme


Abstract views: 15 / PDF downloads: 27

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.13625612

Anahtar Kelimeler:

Descartes, Kant, Transandantal Apperzeption, benlik

Özet

Bu çalışma, Descartes, Leibniz, Hume ve Kant’ın felsefelerindeki benlik (“ben”) kavramlarını inceleyerek, Kant öncesi dönemde benlik farkındalığı ve bilincinin nasıl anlaşıldığını ele almaktadır. Bu bağlamda öncelikle diyebiliriz ki Descartes, “Cogito, ergo sum” (“Düşünüyorum, öyleyse varım”) ifadesiyle benliğin varlığının kesinliğini temellendirir ve benliği bedenden ayrı, düşünen bir töz olarak görür. Leibniz, bu düşünceyi geliştirerek insanların benzersiz bir şekilde özbilinç sahibi olduklarını ve bunu özel bir tür monada bağladığını savunur. Hume ise özsel bir benliğin varlığını reddeder; onun yerine, “benlik” dediğimiz şeyin, herhangi bir gerçek, değişmeyen özden yoksun, sadece deneyimler ve algılar yumağı olduğunu ileri sürer. Benliğin apriori bilgisine ulaşma olasılığını reddeder ve onu, özsel varoluşu olmayan izlenimler ve düşünceler kompleksi olarak görür.

Kant, eleştirel felsefesi ile bu pozisyonları ele alır ve nesneleri yalnızca bize göründükleri şekliyle (fenomenler) bilebileceğimizi, benliğin birliğinin ise “transandantal apperception” olarak adlandırdığı şeyle kurulduğunu savunur. Bu kavram, tüm deneyimleri birleştiren temel özbilinç eylemini ifade eder. Kant, iç duyuyla bilinen ampirik benlikle, deneyimin olasılığı için gerekli olan transandantal benlik arasında bir ayrım yapar. Transandantal benlik, bir deneyim nesnesi değildir; deneyimleri düzenlemenin önkoşuludur.

Çalışma, Kant’ın felsefesindeki fenomenal ve numenal alanlar arasındaki düalizmi eleştiren Adorno ve Harman’ın eleştirilerini tartışarak sonuçlanır. Adorno, Kant’ın düşüncesinde var olan Platonik düalizmi eleştirirken, Harman fenomenler ve numenler arasındaki ayrımın ortadan kaldırılmasını önererek bu eleştiriyi sürdürür.

Referanslar

Adorno, T. W. (2001). Kant's 'Critique of Pure Reason, trans. by Rodney Livingstone, Stanford University Press.

Akarsu, B. (1982). Immanuel Kant’ın Ahlak Felsefesi, İnkılap Kitabevi.

Bozkaya, K. (2024). Michel Foucault'da Hakikati Söylemek: Parrhesia Kavramının Eleştirisi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.

Cassirer, E. (1996). Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, Çev. Doğan Özlem, İnkılap Yay.

Çağımma, E. (2016). Kant Felsefesinde Transandantal Ben Sorunu, İstanbul Üniv. Yayınlanmamış Y.L. Tezi.

Çıvgın, A.G. (2014). Descartes, Hume ve Kant Örnekleri Üzerinden Bilginin Tesisinde Hayal Gücünün İşlevi: Bir Eleştiri Denemesi, Uludağ Üniv. SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi.

Dağ, A. (2017). “Kant Epistemolojisinde Bilgi, Varsayım ve İnanç Sorunu”, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 1.

Deleuze, G. (1995). Kant’ın Eleştirel Felsefesi, çev. Taylan Altuğ, Payel Yayınları.

Descartes, R. (1996). Söylem, Kurallar Meditasyonlar, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul.

Gökberk, M. (2007). Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi.

Gözkan, B. (2000). “Saf Aklın Eleştirisi’nde Ben’in Kuruluşu”, Boün.

Günenç, M. (2015). “Kant’ta Benlik ve Zamandan Oluşan Gerçeklik”, Felsefe Arkivi, Sayı 43.

Harman, G. (2020). Nesne Yönelimli Ontoloji, Tellekt Yayınları.

Heimsoeth, H. (2019). Kant’ın Felsefesi, Çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Doğu Batı Yayınları.

Hume, D. (1997). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, Çev. Aziz Yardımlı, İdea.

Hume, D. (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Ergün Baylan, BilgeSu Yayıncılık.

Kant, I. (1993). Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İdea.

Kant, I. (2002). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. Ioanna Kuçuradi, Yusuf Örnek, Türkiye Felsefe Kurumu.

Leibniz, G.W. (1948) The Monadology, Trans. Robert Latta, Oxford University Press.

Özdem, G. (2008). Teorik ve Pratik Akıl İlişkisi Bakımından Kant’ta Transandantal Ben Tasarımı, İstanbul Üniv. SBE, Yayınlanmamış YL. Tezi.

Ricoeur, P. (2010), Başkası Olarak Kendisi, Çev. Hakkı Hünler, Doğu Batı Yayınları.

Sözer, Ö. (1990). “Hegel Felsefesi ve Metafiziğin Sonu”, Felsefe Dergisi, 31.

Taşçı, Ö. (2006). “Kant'ın Vernunft (Akıl) ve Verstand (Zihin) Arasında Yaptığı Ayırımın Kelam'daki İzlerine Dair Bir Araştırma”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4.

Uğurlu, A. (2014). “David Hume Düşüncesinde Ahlak’ın Zemini Olarak Benlik ve Kişisel Özdeşlik”, Turkish Studies, 9/11

Yalçın, Ş. (2008). “Kant ve Benlik”, Kaygı Dergisi, 11.

Yaltırak, U. (1990). “Hegel Fenomenolojisinde Bilinç Diyalektiği,” Felsefe Dergisi, 31.

Zarkasyi, H. F. (2014). “Transcendental Unity of Apperception In Kant’s Theory of Knowledge”, Jurnal TSAQAFAH, 10(1).

İndir

Yayınlanmış

2024-08-31

Nasıl Atıf Yapılır

Bozkaya, K. (2024). Benlik ile Dünyanın Kavşak Noktası: Kant’ın Transandantal Apperzeption’ı Üzerine Bir Değerlendirme. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(110), 1581–1590. https://doi.org/10.5281/zenodo.13625612