Benlik ile Dünyanın Kavşak Noktası: Kant’ın Transandantal Apperzeption’ı Üzerine Bir Değerlendirme

Özet

Bu çalışma, Descartes, Leibniz, Hume ve Kant’ın felsefelerindeki benlik (“ben”) kavramlarını inceleyerek, Kant öncesi dönemde benlik farkındalığı ve bilincinin nasıl anlaşıldığını ele almaktadır. Bu bağlamda öncelikle diyebiliriz ki Descartes, “Cogito, ergo sum” (“Düşünüyorum, öyleyse varım”) ifadesiyle benliğin varlığının kesinliğini temellendirir ve benliği bedenden ayrı, düşünen bir töz olarak görür. Leibniz, bu düşünceyi geliştirerek insanların benzersiz bir şekilde özbilinç sahibi olduklarını ve bunu özel bir tür monada bağladığını savunur. Hume ise özsel bir benliğin varlığını reddeder; onun yerine, “benlik” dediğimiz şeyin, herhangi bir gerçek, değişmeyen özden yoksun, sadece deneyimler ve algılar yumağı olduğunu ileri sürer. Benliğin apriori bilgisine ulaşma olasılığını reddeder ve onu, özsel varoluşu olmayan izlenimler ve düşünceler kompleksi olarak görür.

Kant, eleştirel felsefesi ile bu pozisyonları ele alır ve nesneleri yalnızca bize göründükleri şekliyle (fenomenler) bilebileceğimizi, benliğin birliğinin ise “transandantal apperception” olarak adlandırdığı şeyle kurulduğunu savunur. Bu kavram, tüm deneyimleri birleştiren temel özbilinç eylemini ifade eder. Kant, iç duyuyla bilinen ampirik benlikle, deneyimin olasılığı için gerekli olan transandantal benlik arasında bir ayrım yapar. Transandantal benlik, bir deneyim nesnesi değildir; deneyimleri düzenlemenin önkoşuludur.

Çalışma, Kant’ın felsefesindeki fenomenal ve numenal alanlar arasındaki düalizmi eleştiren Adorno ve Harman’ın eleştirilerini tartışarak sonuçlanır. Adorno, Kant’ın düşüncesinde var olan Platonik düalizmi eleştirirken, Harman fenomenler ve numenler arasındaki ayrımın ortadan kaldırılmasını önererek bu eleştiriyi sürdürür.