Bilinçsiz Ama Öngörülebilir: Lise Öğrencilerinde Sıfır Fiyat Etkisi
Abstract views: 47
/ 
PDF downloads: 30
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14893201Anahtar Kelimeler:
Sıfır Fiyat, Genç Tüketici, T-Test, Mann-Whitney UÖzet
Standart ekonomik teoriler, bireylerin tüketimlerinde bilinçli, rasyonel davrandıklarını öne sürer. Ancak, bir ürün ücretsiz hale geldiğinde (sıfır fiyat), bireylerin algıladığı fayda orantısız bir şekilde artmakta ve bu durum tüketicilerin bilinçli kararlarını etkilemektedir. Literatürde bu fenomen “sıfır fiyat etkisi” olarak tanımlanmıştır. Bu araştırmanın temel amacı birer genç tüketici olarak lise öğrencilerinin sıfır fiyat olgusundan nasıl etkilendiklerinin ortaya konulmasıdır. Araştırma kapsamında 585 lise öğrencisine uygulanan anket, zorunlu tüketim, dayanıklı tüketim, dayanıksız tüketim, hizmet malları ve lüks tüketim malları olmak üzere beş kategoriden oluşmaktadır. Her kategoriden iki soru olacak şekilde on tüketim malı seçilmiş olup, her soru da kendi içerisinde durum 1 ve durum 2 şeklinde ayırılmıştır. Durum 1 de ürünlerin TL değeri verilip seçim yaptırılmış ve durum 2 de ürünlerin fiyat farkı sabit tutulmuş ancak daha ucuz ürünün fiyatı sıfır olacak şekilde eşit miktarda indirim yapılmıştır. Anket verileri SPSS programında analiz edilmiştir. Normal dağılım testi sonuçlarına göre, ilk 8 soru “Bağımsız Örneklem T-Testi” ile 9. ve 10. soru ise “Mann-Whitney U Testi” ile analiz edilmiştir. Bulgular incelendiğinde, hizmet malları ve lüks tüketim mallarında, öğrencilerin demografik özelliklerinin sıfır fiyata dair tutumlarında anlamlı bir farklılık oluşturmadığını ortaya koymuştur. Zorunlu tüketim malları, dayanıklı tüketim malları ve dayanıksız tükettim mallarında ise sıfır fiyatın öğrencilerin tercihlerini etkilediği tespit edilmiştir. Bu çalışma, sıfır fiyattan, genç tüketicilerin demografik özelliklere göre hangi ürün grubunda nasıl etkilendiklerini ortaya koymaktadır
Referanslar
Anadolu Ajansı. (2024). Asgari ücret kararına ilişkin tebliğ Resmi Gazete'de. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/asgari-ucret-kararina-iliskin-teblig-resmi- gazetede/3435456
Anbarlı, A. (2022). Sosyal medya fenomenlerinin farklı sosyo-ekonomik düzeydeki tüketicilerin satın alma kararları üzerindeki etkisinin psikolojik faktörler aracılığıyla incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 502-526.
Ariely, D. (2013). Akıl dışı ama öngörülebilir (A. Hekimoğlu Gül & F. Şar, Çev.). Optimist Yayınları.
Akdeniz, Ş., & Turan, İ. (2020). Davranışsal finans eğilimlerinin risk alma düzeyine etkisi [Impact of behavioral finance trends on risk-taking]. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 1-20.
Akkuş, Ç. (2018). Turistik satın alma karar sürecinde bedava etkisi: Otel işletmelerine yönelik bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(2), 386-403.
Aksoy, T. (2023). Sıfır fiyat etkisi ve bedava olgusunun tüketici davranışları üzerindeki etkisi. Journal of Consumer Psychology, 17(4), 233-245.
Büyükbeşe, T. (2018). Tüketici davranışları ve demografik faktörler: Fiyat duyarlılığı üzerine bir analiz. Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler Dergisi, 22(3), 123-137.
Doğulu, İ. D., & Şahin, A. (2024). Psikolojik faktörlerin tüketicilerin çevrimiçi alışveriş davranışları üzerindeki etkilerini inceleyen bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi SosyalBilimlerDergisi, 26(1), 226-245.
Dönmez, B. (2021). Sıfır fiyat etkisi: Çikolata deneyi. In A. R. Gökbunar & A. Yatbaz (Eds.), Bireyden yapay zekaya ekonomi finans çalışmaları, 45-60. Akademisyen Publishing. https://doi.org/10.37609/akya.961
Durmaz, Y., & Bahar (Oruç), R. (2011). Tüketicilerin satın alma davranışları üzerinde sosyolojik faktörlerin etkisinin incelenmesine yönelik bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 60-77.
Durmaz, Y. (2014). The impact of psychological factors on consumer buying behavior and an empirical application in Turkey. Asian Social Science, 10(6).
Eltas, Ö. (2021). Biyoistatistik çalışmalarında kullanılan küçük örneklemlerde Mann-Whitney U testi ve bağımsız örneklem T (Student’s-t Independent Test) testinin güç yönünden karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 16(1), 88-94.
Eraslan, M., Karafil, A. Y., Akgül, M. H., & Korkmaz, S. (2017). Üniversiteler arası spor müsabakalarına katılan Muay Thai sporcularının şiddet eğilimlerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Social Sciences Institute, 9(22), 404-412. https://doi.org/10.20875/makusobed.359528
Erk, E., & Öner Sunkur, M. (2024). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin empatik eğilim düzeyleri ve “hayır” diyebilme becerilerinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 13(1), 261-281.
Gal, M. S., & Rubinfeld, D. L. (2015). The hidden costs of free goods: Implications for antitrust enforcement. New York University Law and Economics Working Papers, Paper 403, 1- 58.
George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Pearson.
Gülaçtı, F., & Baydaş, A. (2022). Beş faktör kişilik modelinin tüketici satın alma davranışı üzerindeki etkisi: Otomobil sektöründe ampirik bir çalışma. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 9(81), 528-543.
Hogan, S. K., & Murphy, T. (2015). Breaking up is hard to do: How behavioral factors affect consumer decisions to stay in business relationships. Deloitte University Press.
İslamoğlu, A. H. (2013). Pazarlama yönetimi (Stratejik yaklaşım). Beta Yayıncılık.
Karaca, Ş., & Yemez, İ. (2020). Tüketicileri sosyal sorumlu tüketime yönlendiren faydacı ve hedonik güdülerin incelenmesi [Investigation of utilitarian and hedonic motives directing consumers to socially responsible consumption]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 771-785.
Kılcıoğlu, M. (2014). Demografik faktörlerin tüketici davranışları üzerindeki etkisi: İstanbul örneği. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(2), 47-58.
Kocabaş, İ. (2017). Gençlerin markalara olan bağlılıkları ve satın alma davranışları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 45-62.
Mishra, A., & Pratihar, D. (2010). Demografik faktörlerin tüketici davranışı üzerindeki etkisi: Tüketici karar verme sürecine yönelik bir çalışma. Journal of Marketing and Consumer Research, 4, 1-10.
Nistor, C., & Miron, D. (2012). Demografik özelliklerin tüketici davranışları üzerindeki etkisi: Romanya örneği. Journal of Economics and Business Studies, 12(3), 64-71.
Samioğlu, M. (2020). Tüketici satın alma karar süreçlerini etkileyen sezgiseller: Marka sadakati eğiliminde bilişsel yanılgıların rolü (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul Üniversitesi.
Yıldız, A. (2020). Tüketici satın alma davranışlarında faydacı ve hedonik tüketimin etkisi [The effect of utilitarian and hedonic consumption on consumer purchase behavior]. Turkish Studies- Economics, Finance, Politics,15(2),1023-1037.
Özhan, Ş., & Altuğ, N. (2015). Tüketicilerin demografik özelliklerinin online alışveriş davranışları üzerine etkileri. Ege Akademik Bakış, 15(4), 481-493.
Tekvar, S. O. (2016). Tüketici davranışlarının demografik özelliklere göre tanımlanması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(6), 1601-1616.
Yıldırım, Y., & Yıldırım, H. (2023). Fiyat duyarlılığı. Pazarlamada niş konular, Nobel Yayınevi.
Yunusov, V. (2021). Markanın davranışsal iktisat bağlamında yeri ve tüketiciler üzerindeki etkisi: Azerbaycan örneği (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul Üniversitesi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
