MİLLETLERARASI VEKALETSİZ İŞ GÖRMELERDE HER YERDELİK PRENSİBİ (UBIQUITÆTSPRINZIP)

Özet

İş görme fiilinin icra ve sonuç yerlerinin birbirinden farklı olması, öğretide “ubiquitätsprinzip” (aynı anda birden fazla yerde gerçekleşme kuralı-her yerdelik prensibi) olarak bilinmektedir. Her yerdelik prensibi (Ubiquitatsprinzip-Ubiquity), temelini Alman ceza hukuku doktrininden alan bir kurumdur. Kamu hukuku karakterli bu prensibin özel hukuka yansıması ise en çok haksız fiil alanında kendisini göstermektedir. Zira özellikle internet üzerinden işlenen haksız fiillerde, zarar yeri birden fazla alana yayılabilmektedir. Bunun milletlerarası özel hukuktaki etkisi ise, zarar yerinin birden fazla ülkeye yayılarak, olayın birden fazla hukuk ile sıkı irtibatlı hale gelmesidir. İşte bu durumda her yerdelik prensibi, hukuki uyuşmazlığın taraflarına hukuk seçimi imkanı sağlayarak olayı çözüme kavuşturmaktadır. Vekaletsiz iş görme uyuşmazlıklarında, iş görmenin birden fazla ülkede gerçekleşmesi halinde, vekaletsiz iş görme ilişkisinin tamamına tek bir hukukun uygulanmasını salık veren bağlı bağlama (einheitliche Anknüpfung) kuralı uyarınca, iş görmenin taraflarına uyuşmazlığın tamamına uygulanacak hukuk seçimi yapma imkanı verilmesi şeklinde yansır. Hukuk seçimi imkanının kapsamı, olayla irtibatlı ülkelerden herhangi birinin mahkemesinde “dava açmayı seçebilme” ve ayrıca vekaletsiz iş görme ile de “asıl bağlantılı olarak bu ülkelerden birinin hukukunu uygulanacak hukuk olarak seçme hakkı” olarak yansır. Makalemizde asıl vurgulanmak istenen, heryerdelik prensibinin vekaletsiz iş görmelerde özellikle de taraflara hukuk seçimi imkanının tanınması olarak yorumlanmasıdır