HJALMAR SUNDEN’İN ROL KURAMI VE DİN PSİKOLOJİSİ ÇALIŞMALARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Özet

Bu çalışmanın konusunu din psikolojisi alanında önem arz eden teorilerden birisi olan Rol Kuramı oluşturmaktadır. Rol kuramı, Hjalmar Sundén’in öncülüğünde özellikle Religionen Och Rollerna (Rol Teorisi ve Din) kaleme aldığı eserinde yer vermesi ile 1950’li yıllarda ortaya çıkmıştır. 1970’lere kadar bu kuram üzerinde Sundén’in öğrencileri ve diğer bilim adamları tarafından yoğun çalışmalar yapılmış, kurama olan bilimsel ilgi ise 1980’lerden sonra yok denecek kadar azalmıştır. Rol kuramının özünü referans çerçeveleri oluşturmaktadır. Referans çerçevelerini dini bir ortamda bireyin dini metinlerden, kültürel öğelerden, sosyal çevrede yer alan rol modellerden edinilen önceki bilgileri, aşinalıkları ve deneyimleri oluşturmaktadır. Diğer yandan kuramı oluşturan ötekinin rolünü almak anlamına gelen referans çerçevelerinin kaynaklık teşkil ettiği rol alma kavramı yer almaktadır. Rol kuramını din psikolojisi araştırma ve uygulamalarında kullanılabilmesi için çeşitli çalışmalar tarafından farklı yöntemler kullanılarak analiz edilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte bazı bilim adamları kuramı deneysel yöntemler gibi ampirik çalışmalarında yer vererek, kuramın bazı yönlerinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Bu noktada çalışmada rol kuramı tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ve değişimi, din psikolojisi çalışmaları üzerindeki etkisi literatür temelli bir araştırma ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda rol kuramının din psikolojisi çalışmaları üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır.