Halayların Yapısal Özelliklerinin Alan Araştırması ile Tespiti

Özet

Türk müzik ve oyun kültürünün önemli bir unsuru olan halaylar, geniş bir coğrafyada görülmekte ve birbirinde farklı çok sayıda çeşidi bulunmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı; birbirine bağlı bir şekilde oynanan, kendi içerisinde farklı bölümlerden meydana gelen halayların yapısal özelliklerinin incelenmesi olarak belirlenmiştir. Bir alan araştırma yöntemi olarak tanımlanan “netnografya” yöntemi kullanılarak halayların ritim, ezgisel ve oyun hareketlerine göre incelemeler yapılmıştır. Keskin Halayı örnekleminden yola çıkılarak Kırıkkale/Keskin, Kırşehir ve Çorum ekseninde seçilen on adet halay örneği incelenmiştir. İncelenen örnekler sonucunda, TRT THM nota arşivindeki notada iki bölüm olarak belirtilen Keskin Halayı’nın bölümleri en az 3 en fazla 6 olarak tespit edilmiştir. İncelenen halay görüntülerinde oyuncuların yapmış oldukları hareketlerin bölümler arası geçişte değişiklik gösterdiği görülmüştür. Keskin Halayı’nın ilk bölümü |8:4|, ikinci bölümü |4:4|, üçüncü bölümü |2:4|, dördüncü bölümü |6:8|, beş ve altıncı bölümü ise |2:4| olarak ölçülendirilmiştir. Yavaş bir hızda başlayan Keskin Halayı’nın ilerleyen bölümlerinde giderek hızlandığı görülmüştür. Kırşehir ve Çorum illerinde de bu halayın icra edildiği görülmüş ancak bazı farklılıklar tespit edilmiştir. Her ne kadar Keskin Halayı sözsüz oyun havası olarak sınıflandırılmış olsa da incelenen örneklerde sözlü eserlerin de halaya eşlik ettiği görülmüştür. TRT THM nota arşivindeki bu sözlü eserlerin halay olduğuna dair bilgi verilmediği tespit edilmiştir. Bu araştırma sonucunda, TRT THM sözsüz oyun havaları sınıfına giren 71 adet halayın yeniden araştırılması önerilmiştir. Ayrıca, netnografya yönteminin bazı durumlarda yetersiz kalabilmesi sebebiyle doğrudan alana giderek görüşmeler yapılması da önerilmiştir.