İç Mekânda Görsel Algıyı Etkileyen Faktörler: Görsel Algı ve Aidiyet Kavramları Üzerinden Mekânı Okumak

Reyda Ör; Esin Sarıman Özen

doi:10.5281/zenodo.12603188

Yazarlar

Reyda Ör Gedik Üniversitesi https://orcid.org/0009-0006-7628-7273
Esin Sarıman Özen Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İstanbul / TÜRKİYE https://orcid.org/0000-0003-0553-117X

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.12603188

Anahtar Kelimeler:

Aidiyet, mekan algısı, görsel algı

Özet

İnsanoğlunun varlığından bu yana mekân tasarımı, mekânın ögeleri ile kurgulanmış, bununla birlikte kültürel, toplumsal, siyasal gibi birçok farklı dinamiği de içinde barındırarak şekillenmiştir. Toplumsal yapıyı oluşturan bu dinamiklerin temelinde, mekânsal bağlılık için aidiyet kavramı yatmaktadır. Bireyler üzerinde tasarım ögelerinin algısal etkilerini saptamak ve aidiyet kavramı üzerinden tasarım anlayışının toplumsal dinamikler ile etkileşimini irdelemek, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu araştırma, tasarım ögelerinin kullanıcılar üzerindeki duygusal etkilerini anlamak ve mekân algısını doğru yönetebilmek adına önemlidir. Bununla birlikte aidiyet kavramını oluşturan dinamiklerin yapıda kullanım biçimlerine, mekân, aidiyet ve birey kapsamında katkılarına değinmek, gelecek çalışmalar için değerlidir.

Çalışma kapsamında, tasarım ögelerinin mekânsal rolü açıklanarak, kullanıcı üzerindeki etkileri aktarılmıştır. Toplumsal tasarım anlayışı kapsamında genel bir çıkarım yapabilmek adına, aidiyet kavramı ve mekân ilişkisi, seçilen örnekler üzerinden analiz edilmiştir. Mekânın form ve biçimlenişinde, her bir donatı elemanının birey üzerindeki algı türünü değiştirdiği, duygusal olarak etkilediğini ve özellikle mekân tasarımının temelinde aidiyet kavramının önemli bir rol oynadığı gözlenmiştir. Evrensel tasarım prensipleri çerçevesinde aidiyet kavramının birey ve mekân arasındaki güçlü bağı ortaya çıkmış; öznel olarak değişen bu durumun evrensel olarak da bağlayıcı bir rol üstlendiği görülmüştür. Tasarım ögelerinin toplumsal faktörler ile birlikte ele alınarak tasarlanması, mekân ve birey ilişkisini güçlendirmede etkin rol oynayacaktır.

Yazar Biyografileri

Reyda Ör, Gedik Üniversitesi

Lisans eğitimini Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İç Mimarlık Bölümü’nde 2018 yılında tamamlayan Ör, yüksek lisans eğitimini Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İç Mimarlık Anabilim Dalında “Modernizmden Postmodernizme Biçimlerin Mekana Yansıması: New York Beşlisi Üzerinden Bir İnceleme” başlıklı teziyle 2022 yılında tamamlamıştır. Ör 2022 senesinden bu yana Gedik Üniversitesi’nde Öğr. Gör olarak görev alırken öte yandan da sektör tecrübesini pekiştirerek iç mimarlık mesleğini icra etmeye devam etmektedir.

Esin Sarıman Özen, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İstanbul / TÜRKİYE

2006 senesinde lisans eğitimini tamamlamış, hemen ardından 2007 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İç Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans programına başlamıştır. 2010 yılında bu programdan mezun olmasının ardından aynı kurumda İç Mimarlık Doktora Programına kabul edilmiş ve 2014 senesinde doktora çalışmasını tamamlamıştır. 2008 yılından bu yana Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi İç Mimarlık Bölümü'nde görev yapmakta olan Sarıman Özen; bu süre zarfında çeşitli ulusal ve uluslararası sempozyum ve kongrelere katılmış, düzenleme kurulunda yer almış, ulusal ve uluslararası farklı ölçekli projeler organize etmiş, atölye çalışmalarında yürütücülük görevi üstlenmiştir. Yeniden İşlevlendirme, Endüstri Mirası, Tasarım Eğitimi, Sürdürülebilirlik ve Mikro Mekân konularında araştırmalarına devam etmektedir.

Referanslar

Akyiğit, H. (2021). Eşyaların Mekân Aidiyeti ve Sosyo-Mekânsal Davranışlarla İlişkisi: Sakarya’da Suriyeli Girişimciler. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(9), 55-65. https://doi.org/10.18506/anemon.819373.

Alici, N. ve Göker Paktaş, M. (2020). İç Mekânda Renk Algısı ve Psikolojiye Etkileri. Modular Journal, 3(1), 89-105.

Alpegemen, İ. E. (2019). Aidiyet Duygusu Açısından Konut Mekân ve Donatı Tercihlerinde Mesleğe Bağlı Değişkenler. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. (585958), Tobb Etü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tobb Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi.

Aslan, F., Aslan, E., & Atik, A. (2015). İç Mekânda Algı. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(11), 139-151.

Aydınlı, S. (1986). Mekânsal Değerlendirmede Algısal Yargılara Dayalı Bir Model. Doktora Tezi, (14023), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Aydıntan, E. (2001). Yüzey Kaplama Malzemelerinin İç Mekân Algısına Anlamsal Boyutta Etkisi Üzerine Deneysel Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi, (109841), Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Aytem, N. M. (2005). Mimari Mekânda Renk, Form ve Doku Değişkenlerinin Algılanması. Yüksek Lisans Tezi, (2704), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Ching, F. (2002). Mimarlık: Biçim, Mekân ve Düzen. (2. Baskı). Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.

Çalışkan, N., & KILIÇ , E. (2014). Farklı Kültürlerde ve Eğitimsel Süreçte Renklerin Dili. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 69-85.

Çomak, S. D. (2020 ). İç Mekân Tasarımında Bitirme Öğelerinin İnsan Psikolojisine ve Mekân Algısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Dinçer, A. (2011). Konutlarda Mekân Tasarımı Kriterlerinin görsel Algılama Açısından İncelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. (299278), Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Dizman, O. K. (2015). Geçişlilik Kavramının Mekâna Anlamsal ve Simgesel Yansımaları. (Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Eedgü, E. (2021). Hayatta Kalma Güdüsü: Bir Mekânsal Algı Süreci. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(1), 217-241.

Göler, S. (2009). Biçim, Renk, Malzeme, Doku ve Işığın Mekân Algısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. (2053), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü.

Hacısalihoğlu, A. (2004). Mimarlık ve İçmimarlıkta Malzeme Öğesine Genel Bakış. Yüksek Lisans Tezi. (149095). Marmara Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.

Kaptan, B. (1997). İç Mimaride Form-Mekan İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. (1218899), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi.

Kaptan, B. (2004). Temel Tasarımda Form ve Form Biçimlendirilmesine Bir Yaklaşım. Anadolu Sanat(15), 81-89.

Kavut, İ. E. ve Alici, N. (2021). 1920–1945 Akımlar Dönemi Kapsamında İç Mimarlıkta Form. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 6(2), 621-637.

Özen, A. (2006). Mimari Sanal Gerçeklik Ortamlarında Algı Psikolojisi. Bilgi Teknolojileri Kongresi IV, Akademik Bilişim 2006. Denizli .

Tanrıkut, B. (2019). Mekânsal Algıyı Etkileyen Tasarım Parametreleri ve Marka Kimliği İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Uslu, Ö. ve Yalçın, G. (2020). Görsel Algı Bağlamında Mekân Tasarım Bileşenlerinin İncelenmesi-Adana Arkeoloji Müzesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 232-244.

Usta, G. (2020). Mekân ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İrdelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, 10(1), 25-30.

Yazıcıoğlu, D. A. ve Meral, P. S. (2011). İç Mekân Tasarımının Kurum Kimliğine Uygunluğunun Ölçülmesine Yönelik Yöntem Önerisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi(1), 111-131.

Montessori. (2013). http://www.montessori-cosmos.ru/download/polosi_dlya_virizaniya.pdf

Archdaily.(2016).https://www.archdaily.com/784993/ad-classics-kiasma-museum-of-contemporary-art-steven-holl-architects

Berned. (t.y.). https://www.berned.com/en/sculpture/project-mu-ma-155c231/

Archdaily. (2021). https://www.archdaily.com/973096/town-hall-of-gembloux-demogo

Metalocus. (2015). https://www.metalocus.es/en/news/house-dior-seoul-christian-de-portzamparc

Bosjes. (2024). https://bosjes.co.za/bosjes-chapel/

Melamassana. (t.y.). https://www.escolamassana.cat/en/the-school_2858

Metalocus.(2014).https://www.metalocus.es/en/news/chapel-nanjing-wanjing-garden-azl-architects

Archello. (t.y.). https://archello.com/project/living-foz

Archdaily.(2020).https://www.archdaily.com/948293/church-st-fidelis-in-stuttgart-schleicher-ragaller architekten

Pinimg. (t.y.). https://i.pinimg.com/originals/34/d1/4c/34d14c2221e50fde49f19067df765532.jpg Snapshot. (t.y.). https://officesnapshots.com/2024/01/29/mmg- offices-melbourne/

Divisare.(2014). https://divisare.com/projects/261157-Esmee-Buursink-Multifunctional-Center-Klarendal, Pinimg. (t.y.). https://i.pinimg.com/originals/c7/6a/93/c76a93f3c6f0ed658cdae57e49a5df7e.jpg