EĞİTİMCİ VE EDEBİYATÇI KİMLİĞİYLE SULTAN MECİT GENİZADE

Özet

Azerbaycan edebiyatının ünlü isimlerinden Sultan Mecid Genizade, daha çok roman ve tiyatro eserleriyle tanınmaktadır. Ömrü boyunca eğitimci kimliğini ön planda tutan Genizade, sözlük sahasındaki çalışmaları sebebiyle "sözlükçü" bilim adamı sıfatı da taşır. 1887 yılında arkadaşı Habib Bey Mahmudbeyov (1864-1928) ile birlikte Bakü'de ilk Rus-Azerbaycan mektebini açar. Heyecanla beklenen bu mektebin açılışı ülkede eğitim faaliyetlerinin önemli kilometre taşlarından kabul edilir. Farklı edebiyat türlerinde kalem oynatan, edebi ve sosyal faaliyetlere katılan Genizade, Azerbaycan'ın dikkate değer simalarıyla ortak çalışmalar sürdürmüştür. 1890 ile 1900 yılları arasında Neriman Nerimanov (1870-1925) ve Habibbey Mahmudbeyov'la birlikte Azerbaycan tiyatro topluluklarının faaliyetlerine aktif biçimde katılmıştır. Başarılı piyesler kaleme alan Genizade, gençlere tiyatro sevgisi aşılamak için yoğun çaba sarf etmiş, kendisi de bazı piyeslerde bizzat rol almıştır. Gori İlköğretmen Okulu'nda eğitim müfettişi olarak çalışan edip, bu görevini daha sonra Bakü ve Dağıstan'da da sürdürür. Yaklaşık 50 yıl boyunca okul ve eğitim hayatının içinde yer alan Sultan Mecid Genizade, çok sayıda talebe yetiştirir. Stalin'in "kızıl kırgın" katliamının kurbanlarından olan müellif, 1937 yılında rejim muhalifi olduğu gerekçesiyle tutuklanır, 1942 yılında hapiste hayatını kaybeder. Çağdaş Azerbaycan edebiyatının gelişip ilerlemesinde hizmetleri bulunan Sultan Mecid Genizade'nin dikkat çeken kitabı Mektubat-ı Şeyda Bey Şirvani adlı iki ciltlik eseridir. İlk cildinin adı Müellimler İftiharı (1898), ikinci cildinin adı Gelinler Hamaili (1900)'dir. Mektubat-ı Şeyda Bey Şirvani isimli eseri, Azerbaycan edebiyatında ilk Roman ikilemesi (dilogya) olarak nitelendirilmektedir. Sultan Mecid Bey, bu eser aracılığıyla eğitim alanındaki idealist fikirlerini dillendirmiştir. Makale çalışmamızla Azerbaycan'ın kıymetli ediplerinden Sultan Mecid Genizade'nin farklı türlerde kaleme aldığı eserlerinin ve eğitim faaliyetlerinin Türkiye'de hak ettiği biçimde ilim alemine tanıtılması amaçlanmaktadır