TÜRKİYE VE ÖZBEKİSTAN’DA ANA DİL EĞİTİMİNDE DERS KİTAPLARI; METİN YAPILARI ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Özet

Bu araştırmada Türkiye ve Özbekistan’da devlet ilkokullarında ana dil eğitimi derslerinde kullanılan ders kitaplarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda kitaplar, nitel araştırmanın yapısına uygun olarak doküman-materyal incelemesi tekniği ile değerlendirilmiştir. Çalışma sürecinde Türkiye’deki ilkokullarda kullanılan 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı (MEB) ve Özbekistan’daki ilkokullarda kullanılan Özbek Dili 4. Sınıf Ders Kitabı (O’zbek Tili 4- Sinfi Uchun Darslik) araştırma materyali olarak belirlenmiştir. Araştırma materyali olarak belirlenen İlkokul 4. Sınıf Türkçe Dersi kitabına Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Bilişim Ağından; Özbek Dili 4. Sınıf Ders Kitabına Özbekistan Cumhuriyeti Halk Eğitimi Bakanlığı Cumhuriyet Çocuk Kütüphanesi (Oʻzbekiston Respublikasi Xalq Taʼlimi Vazirligi Respublika Bolalar Kutubxonasi) e-kitaplığından erişilmiştir. Araştırma sürecinde ders kitaplarında yer alan metinler, yapıları açısından sınıflandırılmıştır. Bu doğrultuda ders kitaplarında yer alan hikâye edici, bilgilendirici ve şiir yapısındaki metinler, yapıları ve türleri açısından sıklık ve frekans değerleri ile tasnif edilmiştir. Ders kitaplarının incelenmesi sürecinde her bir metin araştırmacılar tarafından ayrı ayrı incelenmiş ve tasnif edilmiştir. Değerlendirme sonucunda metin sayısı açısından Özbekistan’da kullanılan ders kitabına göre Türkiye’de kullanılan ders kitabında daha fazla metne yer verildiği görülmüştür. Diğer taraftan Türkiye’de kullanılan dördüncü sınıf Türkçe ders kitabında yapı açısından metinlerin eşit dağıldığı görülürken, Özbekistan’da kullanılan dördüncü sınıf ders kitabında bilgilendirici ve şiir metin yapılarının hikâye edici metin yapısına göre daha fazla yer verildiği kaydedilmiştir. Ayrıca iki ülke ders kitaplarındaki metin yapıları, türlere göre incelendiğinde ise Türkiye’de kullanılan Türkçe ders kitabında hikâye edici metin yapısında çok çeşitli türlerde metinlere yer verilirken Özbekistan’da kullanılan ders kitabında hikâye edici metin yapısının çeşitliliğinin daha az olduğu belirlenmiştir.