SALTANATIN YAZLIK SARAYI: BEYLERBEYİ SARAYI’NIN MEKÂN TASARIMI AÇISINDAN ÖNEMİ

Özet

Osmanlı Devleti tarihinde padişahların ilgisini çeken Beylerbeyi Köyü, yaptırılan köşk, kasır ve saraylar ile yazlık olarak
kullanılan bir niteliğe kavuşmuştur. Beylerbeyi Köyü’nün güneyinde deniz kıyısında yer alan “İstavroz Bahçesi” denilen geniş
bir park alanına Sultan II. Mahmud döneminde “İstavroz Sarayı” olarak bilinen sarayın yerine mimar Kirkor Amira Balyan
tarafından ahşap bir saray yaptırılmıştır. Sultan Abdülmecid döneminde ise yanan (1851) bu sarayın kalıntıları Sultan Abdülaziz
tarafından yıktırılarak yerine mimar Sarkis Balyan’a bugünkü Beylerbeyi Sarayı inşa ettirilmiştir (1864). Çeşitli Batı
üsluplarının Doğu üsluplarıyla kaynaştırıldığı sarayın mimarisi, kullanım özellikleri açısından geleneksel Türk evi planıyla
benzerlikler gösterir. Beylerbeyi Sarayı genellikle yaz aylarında, özellikle de yabancı devlet başkanlarının ağırlanmasında
kullanılmıştır. Sırp Prensi, Karadağ Kralı, İran Şahı, Fransa İmparatoriçesi Eugenie bunlardan bazılarıdır. Sarayda Batılılaşma
sürecinde Batı tarzı mobilya ve donanımlar kullanıldığından Türk konut ve saray mimarisi içinde Batılılaşmaya ön ayak oluşu
bakımından önem taşımaktadır. İç mekân dekorasyonu açısından da muhteşem bir zenginliğe sahip olan Beylerbeyi Sarayı son
dönem Osmanlı sarayları içinde set bahçeleri, bu bahçelerde bulunan köşkler ve eski saraylardan kalan büyük havuz ve set
bahçesinin altından geçen tarihi tünel ile dikkati çekmektedir. Yapılan onarımlarla birlikte Beylerbeyi Sarayı, döneminin özgün
bir yazlık sarayı olarak “Boğaziçi Kültürü” içinde yerini almış durumdadır. Bu çalışmada Beylerbeyi Sarayı’nın mekân
tasarımının, yapıldığı dönemin özelliklerine göre incelenerek yeri ve önemi vurgulanmıştır.