İMAM GAZALİ VE SABRİ FEHMİ ÜLGENER’İN MELAMİLİĞE YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ

Özet

Toplumsal alanı şekillendiren dini öğretilerin ve tutumların gelişerek farklı kollardan ilerledikleri açık bir gerçektir. Bu kolların
zamanla kendi içerisinde geçirdikleri değişim de bu sürecin bir parçası olmaktadır. Özellikle toplumsal alanın maruz kaldığı
ekonomik, siyasi ve sosyal etkenler beraberinde birtakım dini tutum ve davranışların da değişmesine neden olmaktadır. Hatta
dini unsurların o şartlara uygun olarak yorumlanmasına neden olmaktadır. Özellikle edinilen tasavvuf ve fütüvvet anlayışı da
bu değişim sürecinden etkilenmektedir. Bu değişimler olumlu anlamda olduğu gibi olumsuz anlamda da olabilmektedir. Bu
değişimin etkisinin görüldüğü alanlardan bir tanesi de Melamilik kültürüdür. Bu çalışmanın temel konusunu da geçen zaman
içerisinde Melamilik kültüründe meydana gelen bu değişim ve bu değişimin toplumsal alandaki yansımaları oluşturmaktadır.
Bunun için de öncelikle Melamiliğin tarihsel gelişimine yer verilecektir. Daha sonra Horasan Melamilerinden olan İmam
Gazali’nin Melamiliğe yönelik anlatılarına ve dönemindeki Melamilere yönelttiği eleştirilere yer verilecek ve beraberinde Sabri
Fehmi Ülgener’in Anadolu'da yaşanan fütüvvet ve tasavvuf anlayışıyla birlikte şekillenen Melami kültürünü değerlendirmesine
yer verilecektir. Son olarak da bu iki düşünürün çıkarımları kendi arasında karşılaştırılacaktır. Böylece hem Horasan Melami
kültürü ile Anadolu'daki Melami kültürü karşılaştırılmış olacak hem de birbirlerinden coğrafi olarak ve çalışma alanı açısından
da farklı olan iki düşünürün karşılaştırması yapılmış olacaktır.