SİNAN ANLATISINDA METODOLOJİK BENZEŞİM VE AYRIŞIMLAR: DÖRT KAYNAK ÜZERİNDEN BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ

Özet

Türk Mimarlık tarihi yazınında Sinan çalışmaları azımsanmayacak kadar fazladır. Özellikle Osmanlı klasik çağı mimarlık ortamının Mimar Sinan'la özdeşleştirilmesi Sinan üzerindeki çalışmaları her zaman ağırlıklı kılmıştır. Öte yandan Sinan ve çağına ilişkin araştırmalarda kullanılan metodolojiler de ciddi bir tarihsel perspektif sunmaktadır. Bu makalede Türk mimarlığında Sinan konusuna el atmış iki mimarın Sinan’ı ele alma biçimiyle yine Sinan mimarlığı konusunda yetkin araştırmalarıyla tanınan iki tarihçinin metodolojisi yani Sinan’ı okuma biçimlerinin karşılaştırması yapılmaktadır. Cumhuriyet döneminin önemli mimarlık aktörleri arasında yer alan Ernst Egli ve Turgut Cansever gibi Türk mimarlık tarihinde araştırmacı yanlarıyla da bilinen iki mimarın Sinan mimarlığını çözümleme biçimi, mimari üretim eksenindeki kuramsal bağlantılar üzerinden sorgulanmakta olup, nasıl bir ortam üzerinden Sinan ve mimarlığına yaklaştıkları konusu araştırmanın sorguladığı noktalardandır. Sinan’ın biyografik temelli anlatısının ya da dolayımlı olarak geçirgenlik ve değişkenlik gösteren Sinan tahayyüllerinin zamansal değişkenliği ile tarihsel kaynakların mimarlık tarihi özelinde Sinan çalışmalarıyla tanınan Doğan Kuban ve Gülru Necipoğlu gibi tarihçilerin sistematiğini nasıl etkilediği ve Sinan okumalarının iki mimarla benzeşen ve ayrışan yönelimleri üslupsal, mekânsal dizgeler bağlamında değerlendirilmektedir. Yine makalede Erken Modernizm’den başlayarak 1970’lere varıncaya kadar Osmanlı mimarlığının üstü örtük bir klasik çağ temellerinin Sinan mimarlığı araştırmalarıyla nasıl bir güzergah izlediği, Sinan okumalarının biçimsel dilinin geçirgenliği de tartışılmaktadır. Sinan anlatıları mimari yazın kültürümüzde hem kavramsallaştırma bağlamında hem de tarihsel anlatının kuruluşu bağlamında sorunsallaştırıldığından bu araştırma böylesine yönelimlere de değinmektedir.