EKONOMİK ETKİLİ GÜMRÜK REJİMLERİ’NİN TÜRKİYE’DEKİ KULLANIMI VE DIŞ TİCARET DENGESİNE ETKİLERİ

Özet

Dünyada başarıları kanıtlanmış dış ticaret politikalarının başında ihracat odaklı kalkınma stratejileri gelmektedir. Bu stratejilerin başarıya ulaşması için ülkeler yerli üreticilerini ihracata yönelik teşvik uygulamaları ile ihracat yapabilecek müteşebbisler konumuna getirmektedirler. Bu amaçla tedarikten pazarlamaya kadar geçen süreçte belli başlı teşvik yöntemleri ile ihracatçılar dünya pazarındaki rakiplerine karşı korunmaktadır. Dış ticarette en yaygın kullanılan teşvik yöntemleri ise ihracatçının üretim için ithal edeceği ham madde, yarı mamul veya ara malı üzerinde yük oluşturacak vergileri ortadan kaldıran ekonomik etkili gümrük rejimleridir. Türkiye, 1994 yılında imzalanan GATT Uruguay Nihai Senedi ve 1996 yılında imzalanan Gümrük Birliği anlaşması çerçevesinde ekonomik etkili gümrük rejimlerini revize etmiştir. Anlaşmalar çerçevesinde yapılan değişikliklerle birlikte ekonomik etkili gümrük rejimleri; Dâhilde işleme rejimi, hariçte işleme rejimi, gümrük antrepo rejimi, geçici ithalat rejimi ve gümrük kontrolü altında işleme rejimi olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışma ekonomik etkili gümrük rejimlerinin kavramsal çerçevesini irdeleyerek 2002-2017 yıllarına ait Türkiye’nin ihracat ve ithalat verileri yardımıyla dış ticaret dengesi incelenmektedir. Çalışma, genel bir değerlendirme ve öneriler ile son bulmaktadır.