Udda Sürekli Mızrap ve İbrahim Ziya Özbekkan Örneği
Abstract views: 471
/ 
PDF downloads: 92
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8396577Anahtar Kelimeler:
ud, sürekli mızrap, udî, İbrahim Ziya Özbekkan, eski tavırÖzet
Sürekli mızrap, udda ardışık olarak gelen eşit süredeki seslerin aynı eşitlikte küçük parçalara bölündüğü, uzun seslerin tremolo vari çalındığı ve melodik hat üzerinde, bölünmüş en küçük parçanın birim alınarak icra edildiği gelenek için önerdiğimiz bir kavramdır. Sadece udda değil Türk müziği mızraplı enstrümanlarının (tanbur, ud, lavta, bozuk vb.) ilk dönem kayıtlarında da sıklıkla görülmektedir. Sürekli mızrap stili ile çalan udîlerin bir diğer özelliği ise mızrabın kolay hareket etmesine imkan veren ses kafesine yakın bir bölgeden çalarak yumuşak bir ton elde etmeleridir. Bugünkü ud icrasında sürekli mızrap tekniği, yaygın olarak kullanılmasa da farklı ekoldeki icralar içinde bezeme için “kafeste çalma” küçük bir uğrak yeri olarak varlık göstermektedir. Bu çalışma sürekli mızrabı, görüldüğü en eski örneklerden bugüne değin teknik olarak açıklamak amacındadır. Bu anlamda kronolojik olarak mızraplı saz üstatlarının taksim kayıtlarındaki sürekli mızrap içeren motifleri incelemek, ud icracılığını şekillendirmiş önemli isimlerin kullanım sıklıklarını mukayese etmeye imkân verecektir. Udî Nevres Bey, Şerif Muhiddin Targan gibi ustaların taksimlerinden örnekler sürekli mızrap kullanımı bakımından incelenecektir. Zikredilen sanatçıların kendi yorumları, ya da canlı dinleyenlerin aktardığı tekniğe dair ve meşk silsilelerine dair yorumlar ile bu tavrın tarihsel izi sürülecektir. Başka ekole mensup udîlerin veya tanburîlerin icralarında da bu tekniğin varlığına dair ipuçları aranacaktır. Çalışmada, daha önce kişisel yaşamı ve icrası hakkında bir çalışma yapılmamış İbrahim Ziya Özbekkan’ın (1880?-1959?) yaptığı Neva taksim analiz edilecektir. Bestekâr Suphi Ziya Özbekkan’ın kardeşi olan İbrahim Ziya Bey münzevi bir hayat sürmüş olsa gerektir. Zira kendisine dair bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Udî Nevres Bey’in talebesi olmasının yanı sıra Ali Rifat Çağatay’dan da ders aldığı bilinen sanatçının icrası, elimizde hiç kaydı olmayan Ali Rifat Bey’in icrası hakkında da fikir yürütebilmemize olanak vermektedir. Hayatta olan akrabalarına ulaşılamadığı için çalışmada biyografik bilgiler sadece yazılı kaynakların sunduklarıyla sınırlı tutulmuş, yaşadığı dönemi, sosyal çevresi vb. konular araştırmanın sınırlarına dahil edilmemiştir. Bir nostaljik seda gibi arşivlerde kalan, Udî Nevres Bey ve Şerif Muhiddin Targan’ın taksimlerinden aşina olunan bu tavrın temsilcilerinden Özbekkan’ın, berrak icrasıyla geçmişten günümüze bir köprü kurduğu aşikardır. Çalışma her ne kadar bir taksimi ele almakla sınırlandırılmış olsa da Özbekkan hakkında yapılacak büyük çapta araştırmalar için bir prototip olma özelliği taşımaktadır.
Referanslar
Akdoğu, O. (1990). Ûdî Nevres Bey. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Alus, S. M. (1948). Geçen Günlerin Hususi Sazendelerinden. Türk Musikisi Dergisi, (12), 10-11.
Anonim (1942, Haziran 24). İstanbul Asliye 12 nci Hukuk Mahkemesinden. Vakit Gazetesi, 4.
Arnon, Y. (2008). Improvisation as Verbalization: The Use, Function, and Meaning of Pauses in the Turkish Taksim. Dutch Journal of Music Theory, 13(1), 36-47.
Atlı, L. (1947). Canlı Tarihler Lem’i Atlı. Türkiye Yayınevi.
Atlığ, N. (2023, Temmuz 20). İbrahim Ziya Özbekkan konulu görüşme [Kişisel iletişim].
Batanay, E. (1971). Kilise Çanları [CD]. Grafson Plak. https://open.spotify.com/track/6vJBXRoIvwAQF R87TLaBwf
Bloom, H. (2008). Etkilenme Endişesi – Bir Şiir Teorisi. Metis Eleştiri.
Doğrusöz, N. (Ed.) (2015). Ölümünün 80. Yılında Arşivinden Ali Rifat Çağatay Besteleri. OTMAG Yayınları.
Gazimihal, R. M. (1975) Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız. Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gönül, M. (2010). Nevres Bey'in Ud Taksimlerinin Analizi ve Ud Eğitimine Yönelik Alıştırmaların Oluşturulması [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Gönül, M. (2021). Ûdî Nevres Bey (Orhon) (1873-1937). İSTEM Dergisi, 19(37), 51-70.
Işıktaş, B. (2016). Kuramdan İcraya Müziğin İntikal Aracı: Ud’un Dünü ve Bugünü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 673-682.
Işıktaş, B. (2018). Peygamber’in Dahi Torunu Şerif Muhiddin Targan: Modernleşme, Bireyselleşme, Virtüozite. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
İnal, İ. M. K. (1958). Hoş Sadâ-Son Asır Türk Musikişinasları. Maarif Basımevi.
Kam, R. F. (1942). Ûdî Nevres. Radyo, (3), 16.
Karakaya, F. (2003). Lavta. İçinde DİA (C. 27, ss. 113-114). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Özalp, N. (2000). Türk Mûsikîsi Tarihi (C. 2). Milli Eğitim Yayınları.
Özbekkan, İ. Z. (2003). Neva Taksim: C. V. 2. Kalan Müzik. https://open.spotify.com/track/6EpS7kiC9 ykxDS69MYPxw8
Özerden, O. (1991). Suphi Ziya Özbekhan’ın Hayatı ve Bazı Eserlerinin Müzikal Açıdan İncelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi SBE.
Özpekel, O. N. (2023, 21 Temmuz). İbrahim Ziya Özbekkan konulu görüşme [Kişisel iletişim].
Sürelsan, İ. B. (1966, Ağustos). Suphi Ziya Özbekkan. Musiki Mecmuası, 221, 132-135.
Targan, Ş. M. (Direktör). (t.y.). Şerif Muhiddin Targan—Ev kaydı. [Video] https://www.youtube.com/ watch?v=V8trDhfl0qY
Toros, T. (1987). Doğumunun 100. Yılında Suphi Ziya Özbekkan. Tarih ve Toplum, 7, 15-16.
Torun, M. (1996). Ud Metodu-Gelenekle Geleceğe. Çağlar Yayınları.
Touma, H. H. (2003). The Music of The Arabs (L. Schwarts, Çev.). Amadeus Press.
Türk Müziği Ustaları: Ud. (2004). [CD + Kitapçık]. Kalan Müzik.
Yahya, G. (1993). Türk Saz Mûsikîsinde İcra-Nota Farklılığı [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi SBE.
Yener, F. (1992). Başkadır Şu Müzik Dünyası. Cem Yayınları.
YouTube (t.y.). Eski tavır taksim Nevres beyin ruhu şaad olsun. [Video] https://www.youtube.com/watch?v=CVan9k9LzJI
YouTube (t.y.). Eski Ud Tavrıyla Hüzzam Taksim. [Video] https://www.youtube.com/watch? v=37lK8cFSu74
YouTube (t.y.). Şerif Muhiddin Targan anlatıyor. [Video] https://www.youtube.com/watch? v=nAZUDJLPeRA
YouTube (t.y.). Uzzal makamında giriş taksimi. https://www.youtube.com/watch?v=GB5A_GPD4wo
Yılmaz, F. (2020). Modernleşme Sürecinin Türk Mûsikîsine Etkisi: Refik Talat Alpman Örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 International JOURNAL OF SOCIAL HUMANITIES SCIENCES RESEARCH
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
