21. Yüzyılda Zirve Diplomasisi Bağlamında Türkiye-Afrika İlişkileri
Abstract views: 413
/ 
PDF downloads: 179
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10616586Anahtar Kelimeler:
Türkiye, Afrika, Zirve Diplomasisi, Küresel Rekabet, Stratejik OrtaklıkÖzet
Yirmibirinci yüzyılda Afrika kıtası küresel veya bölgesel aktörlerin bir kez daha rekabet alanı haline gelmiştir. Aynı zamanda birçok aktör tarafından kıtayla ilişkilerin geliştirilmesi için iş birliği ve ortaklık arayışı son yıllarda dikkatleri Afrika’ya yöneltmiştir. Bu kapsamda zirve diplomasisi, aktörlerin Afrika ile ilişkilerini geliştirmek adına başvurdukları önemli bir araca dönüşmüştür. Düzenlenen Afrika zirveleri sonrası ekonomik, siyasi, diplomatik, askeri ve sosyo-kültürel alanda pek çok adım atılarak zirve tarafları arasındaki ilişkilerin ivme kazanması hedeflenmiştir. Zirvelerin ardından ortaya koyulan eylem planları ise ilişkilerin gidişatına yönelik bir yol haritası ve izleme mekanizması sağlamıştır. Afrika ile ilişkilere kurumsal bir zemin kazandıran zirveler, Çin, Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Hindistan gibi aktörlerin yanı sıra Türkiye gibi bölgesel ve orta düzey güçler tarafından da uygulamaya geçirilmiştir. 1998 yılında Türkiye’nin Afrika Açılım Eylem Planı’nı ilan etmesi ve ardından uygun koşulların oluşmasıyla 21. yüzyılda Türkiye’nin Afrika ile ilişkileri önemli bir mesafe kat etmiştir. Türkiye, Afrika kıtası ile ikili, bölgesel, kıtasal ve uluslararası düzeyde ilişkilerini geliştirme arzusu ve kararlılığıyla hareket etmektedir. Bu bağlamda günümüze dek üç Türkiye-Afrika iş birliği ve ortaklık zirvesinin organize edildiği görülmektedir. Ticaretten sağlığa, eğitimden altyapıya, kültürden teknolojiye ve enerjiden savunmaya kadar çok farklı alanlarda ilişkilerin gelişmesinde zirve diplomasisi önemli bir rol oynamıştır. Kazan-kazan stratejisi ve stratejik ortaklık gibi kavramlarla yumuşak güç unsurlarını kıtadaki politikalarına uyarlayan Türkiye, üst düzey yetkililerden sivil toplum kuruluşlarına pek çok aktörle iş birliği halinde kıtadaki faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu çalışma, 21. yüzyılda Türkiye-Afrika ilişkilerini zirveler kapsamında ele almayı ve kıtaya yönelik zirve diplomasisi faaliyetleri gerçekleştiren diğer aktörlerle birlikte küresel rekabet ortamına dahil olan Türkiye’nin Afrika ile ilişkilerinin gelişmesinde zirvelerin rolünü ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Referanslar
AFAM. (2018). Zoraki İlişkilerin Kavşağındaki Ortaklık: Afrika Birliği-Avrupa Birliği. https://afam.org.tr/ zoraki-iliskilerin-kavsagindaki-ortaklik-afrika-birligi-avrupa-birligi/
AFAM. (2019). Uluslararası Aktörlerin Afrika Zirveleri Nasıl Okunmalı? https://afam.org.tr/uluslararasi-aktorlerin-afrika-zirveleri-nasil-okunmali/
African Union. (2012). The African Peace and Security Architecture (APSA). https://www.peaceau.org/ en/topic/the-african-peace-and-security-architecture-apsa
African Union. (2021). Third Africa-Turkey Partnership Summit “Enchanced Partnership for Common Development and Prosperity. https://au.int/en/newsevents/20211216/third-africa-turkey-partnership-summit-enhanced-partnership-common-development
Akkanlı, S. (2011). Türk Dış Politikası’nda Afrika Açılım Stratejisi: Ekonomik, Kültürel Dinamikleri ile Türkiye’nin Mağrip Bölgesi Politikası. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Arslan, İ. (2018). Bir Ülke-Bir Kıta İlişkileri: Çin-Afrika Örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(31), 125-142.
Aşkun, O. B. (2003). Oyun Kuramının “Kazan Kazan” Paradigması Açısından İnsan Kaynakları Yönetimi İşlevlerinin İrdelenmesi. Öneri Dergisi, 5(20), 149-155.
Aydın, H. (2014). Sosyal İnşacı Değişim: Türkiye ve Afrika İlişkileri. Kırklareli Üniversitesi Afrika Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Analiz No: 4.
Bayram, M. (2021). Afrika’da Çin’in Zirve Diplomasisi: ÇAİF Örneği. Neba Ridley Ngwa (Ed.), Zirve Diplomasisi: Afrika’nın Stratejik Ortaklığında Yeni Bir Yaklaşım içinde (35-55). Afrika Vakfı Yayınları.
Bayram, M. (2022). Çin-Afrika İş Birliği: Tarihsel Arka Plan ve Temel Dinamikler. Afrika Vakfı Yayınları.
Berridge, G. R. (2010). Diplomacy Theory and Practice. Palgrave Macmillan.
Berridge, G. R. & James, A. (2003). A Dictionary of Diplomacy. Palgrave Macmillan.
Bhatia, R. (2022). India-Africa Relations: Changing Horizons. Routledge.
Bulut, F. (2023, 29 Ocak). Drone Diplomasisi: İHA kullanımının askeri ve diplomatik etkileri. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/604681/haber/drone-diplomasisi-i%CC%87ha-kullan%C4 % B1m%C4%B1n%C4%B1n-askeri-ve-diplomatik-etkileri
Çam, Tuğrul. (2018, 2 Ocak). Türk askeri ilk kez 25 yıl önce gittiği Somali’de istikrar için çalışıyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turk-askeri-ilk-kez-25-yil-once-gittigi-somalide-istikrar-icin-calisiyor/1020333
Çınar, Y. (2014). Diplomasinin Doğuşu ve Gelişimi. Arif Behiç Özcan & Yusuf Çınar (Eds.), Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları içinde (161-195). Hükümdar Yayınları.
Daban, C. (2021). 21. Yüzyılda Türkiye’nin Afrika Ülkeleri ile Siyasi ve Diplomatik İlişkileri. ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 925-944. https://doi.org/10.11616/asbi.961224
Demirtaş, İ. (2019). 2000’li Yıllarda Avrupa Birliği-Afrika Birliği İlişkileri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trakya Üniversitesi.
Demirtaş, T. (2023). Odak: İkinci Rusya-Afrika Zirvesinin Afrika’ya Yansımaları. SETA. https://www.setav.org/odak-ikinci-rusya-afrika-zirvesinin-afrikaya-yansimalari/
Development Initiative. (2022). Global Humanitarian Assistance Report 2022. https://devinit-prod-static.ams3.cdn.digitaloceanspaces.com/media/documents/GHA2022_Digital_v8_DknWCsU.pdf
Donelli, F. (2021). Turkey in Africa: Turkey’s Strategic Involvement in Sub-Saharan Africa. Bloomsbury Academic.
Dunn, D. H. (1996). What is Summitry? David H. Dunn (Ed.), Diplomacy at the Highest Level içinde (3-22). Palgrave Macmillan.
Engin-Güder, B. & Pekcan, C. (2020). Bir Kuşak Bir Yol Projesi Çerçevesinde Çin’in Afrika Politikası ve Çatışma Çözümü Yaklaşımı. International Journal of Politics and Security, 2(4), 173-196.
Engin-Güder, B. & Uygun, A. G. (2019). Afrika Birliği ve Akdeniz: Avrupa Birliği ile “Göç” Ekseninde İşbirliği. Hasret Çomak & Burak Şakir Şeker (Eds.). Akdeniz Jeopolitiği içinde (903-910). Nobel.
Epansang Mbee, N. V. (2022). Türkiye-Africa Relations: An Assessment of Cultural Tools of Türkiye’s Projection in the Sub-Saharan Region, Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 4(2), 45-56.
Ermağan, İ. & Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2021). Türkiye-Afrika İlişkileri: Nasıl ve Nereye? İsmail Ermağan & Elem Eyrice Tepeciklioğlu (Eds.), Dünya Siyasetinde Afrika 7: Türkiye’nin Afrika Ülkeleri ile İlişkileri: Süreç-Kısıtlar-Olası Çözümler içinde (1-22). Nobel Yayıncılık.
Ermağan, İ. & Fidan, G. (2019). Çin’in Afrika Politikası. İsmail Ermağan (Ed.), Dünya Siyasetinde Afrika 1 içinde (49-72). Nobel Yayıncılık.
European Commission. (2010). 3rd Africa-EU Summit. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/ detail/en/MEMO_10_604
European Council. (2014). EU-Africa Summit, Brussels, 2-3 April 2014. https://www.consilium.europa.eu/ en/meetings/international-summit/2014/04/02-03/#:~:text=The%204th%20EU%2DAfrica %20Summit%20took%20place%20in%20Brussels%20on,)%20and%20Tripoli%20(2010
Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2012). Afrika Kıtasının Dünya Politikasında Artan Önemi ve Türkiye-Afrika İlişkileri, Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, 1(2), 60-94.
Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2019a). Amerika Birleşik Devletleri’nin Afrika Politikası. İsmail Ermağan (Ed.), Dünya Siyasetinde Afrika 1 içinde (73-102). Nobel Yayıncılık.
Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2019b). Türk Dış Politikasında Afrika: Temel Dinamikler, Fırsatlar ve Engeller. Nobel Yayıncılık.
Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2021). Rusya Afrika’ya Geri Mi Döndü? Neba Ridley Ngwa (Ed.), Zirve Diplomasisi: Afrika’nın Stratejik Ortaklığında Yeni Bir Yaklaşım içinde (97-119). Afrika Vakfı Yayınları.
Feinberg, R. (2013). Institutionalized Summitry. Andrew F. Cooper, Jorge Heine & Ramesh Thakur (Eds.), The Oxford Handbook of Modern Diplomacy içinde (303-318). Oxford University Press.
Fidan, H. & Aras, B. (2010). The Return of Russia-Africa Relations, Bilig, 52, 47-68.
FOCAC Official Website. (t.y.). Forum on China-Africa Cooperation. http://www.focac.org/eng/
FOCAC. (2018). Beijing declaration, action plan adopted at FOCAC summit. http://focacsummit.mfa.gov.cn/eng/zxyw_1/201809/t20180905_5857071.htm
Goldstein, E. (1996). The Origins of Summit Diplomacy. David H. Dunn (Ed.), Diplomacy at the Highest Level (s. 23-37). Palgrave Macmillan.
Hitti, N. (2023, 8 Ağustos). Rusya-Afrika Zirvesi: Gelecekteki Zorluklar. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/653406/d%C3%BCnyadan-sesler/rusya-afrika-zirvesi-gelecekteki-zorluklar
İskit, T. (2022). Diplomasi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kay, S. (2000). What Is a Strategic Partnership? Problems of Post-Communism, 47(3), 15-24. https://doi.org/10.1080/10758216.2000.11655882
Kılıç, A. (2022). DW: Türkiye, Afrika’daki savunma diplomasisini derinleştiriyor. GDH. https://gdh.digital/dw-turkiye-afrikadaki-savunma-diplomasisini-derinlestiriyor-44555
Kızılarslan, A. G. (2009). Economic Relations Between Turkey and African Countries. TASAM. https://tasam.org/Files/Icerik/File/economic_relations_between_turkey_and_african_countries_6ce316f3-3a36-4f09-9e22-982252428ea2.pdf
MEA India. (2008). Annual Report 2008-2009. https://mealib.nic.in/?pdf2536?000
Ngwa, N. R. (2019). Turkish-African Relations: An Institutionalist Approach of Turkish Foreign Policy Towards Africa, Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Dergisi, 2(2), 23-43.
Oba, E. (2011). Türk Diplomasisi ve Afrika. TASAM. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/1359/turk_diplomasisi_ve_afrika
Oğurlu, E. (2018). 1998-2008 Arası Dönemde Türkiye’nin Afrika Deneyimi: Fikirden Eyleme Bir Dönüşüm. Avrasya Etüdleri, 54(2), 65-94.
Oliver, D. (2002). How to Negotiate Effectively. Kogan Page.
Ovalı, A. Ş. (2019). Stratejik Ortaklık, Kriz ve Restorasyon: Türk-Amerikan İlişkilerinin Yörüngesine Kavramsal Bir Çerçeveden Bakmak, International Journal of Social Inquiry, 12(1), 155-190.
Özkan, M. (2008). Turkey Discovers Africa: Implications and Prospects. SETA Policy Brief 22, 1-8.
Özkan, M. & Orakçı, S. (2023). Summitry Diplomacy in Turkey-Africa Relations: Statements, (Non-) Accomplishments and Effectiveness, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 1-15. https://doi.org/10.1080/19448953.2023.2236516
Özkan, M. & Orakçı, S. (2021). Türkiye-Afrika Zirveleri: Küresel Dönüşüm Zamanlarında Stratejik Bir Ortaklık. Neba Ridley Ngwa (Ed.), Zirve Diplomasisi: Afrika’nın Stratejik Ortaklığında Yeni Bir Yaklaşım içinde (11-33). Afrika Vakfı Yayınları.
Rana, K. S. (2011). 21. Century Diplomacy: A Practitioner’s Guide. The Continuum International Publishing Group.
Ray, N. (2021). Hindistan-Afrika Zirvesi: Ortaklığın Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Neba Ridley Ngwa (Ed.), Zirve Diplomasisi: Afrika’nın Stratejik Ortaklığında Yeni Bir Yaklaşım içinde (57-78). Afrika Vakfı Yayınları.
Republic of Türkiye Ministry of Trade (t.y.). Bilateral Relations. http://tabef.org/bilateral-relations.html
Resmî Gazete. (2022). Milletlerarası Andlaşma. Sayı: 31954. https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2022/09/20220915M1-2.pdf
Saferworld. (2015). Türkiye ve Somali: Yardımların Barışa Hizmet Etmesi. İstanbul Politikalar Merkezi.
Sarı, B. (2012). Amerikan Ulusal Çıkarları ve Afrika, Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, 1 (2), 95-119.
Sıradağ, A. (2016). Türkiye’nin Afrika Politikası. Burhanettin Duran, Kemal İnat & Mustafa Caner (Eds.), Türk Dış Politikası Yıllığı içinde (441-468). SETA Yayınları.
Summit Africa. (2019). Declaration of the First Russia-Africa Summit. https://summitafrica.ru/en/about-summit/declaration/index.php?sphrase_id=31782
Summit Africa. (2023). Declaration of the Second Russia-Africa Summit. https://summitafrica.ru/en/about-summit/declaration-2023/
Sun, Y. (2021). FOCAC 2021: China’s Retrenchment from Africa. Brookings. https://www.brookings.edu/articles/focac-2021-chinas-retrenchment-from-africa/
Sümer, G. (2010). Stratejik İşbirliği ve Stratejik Ortaklık Kavramlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış, Ege Akademik Bakış, 10(1), 671-698.
Tamçelik, S. (2017a). Amerika Birleşik Devletleri’nin Afrika Politikası. Hasret Çomak, Caner Sancaktar & Huriye Yıldırım Çınar (Eds.), Afrika Politikası: 21. Yüzyılda Güvenlik, Refah ve Demokrasi Arayışı içinde (571-588). Beta Yayınları.
Tamçelik, S. (2017b). Rusya’nın Afrika Politikası. Hasret Çomak, Caner Sancaktar & Huriye Yıldırım Çınar (Eds.), Afrika Politikası: 21. Yüzyılda Güvenlik, Refah ve Demokrasi Arayışı içinde (589-604). Beta Yayınları.
TASAM. (2022). Afrika 2063 Ağı: İstişare Toplantıları (1-2). https://tasam.org/Files/Icerik/File/A63_ Rapor_pdf_bd0b6afb-8a86-4f04-9b7a-0255d8e0b027.pdf
TASAM (t.y.). Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi. https://tasam.org
Tepebaş, U. (2007). Kahire’den Lizbon Zirvesi’ne Stratejik Ortaklıktan Siyasal Ortaklığa AB-AfB İlişkileri. TASAM. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/741/kahireden_lizbon_zirvesine_stratejik_ortakliktan_siyasal_ortakliga_avrupa_birligi-_afrika_birligi_iliskileri
Tepebaş, U. (2021). 3. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi’nin Ardından. TASAM. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/67997/3_turkiye_%E2%80%93_afrika_ortaklik_zirvesinin_ardindan
Tepebaş, U. (2022). 6. Avrupa Birliği-Afrika Birliği Zirvesi. TASAM. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/69045/6_avrupa_birligi_%E2%80%93_afrika_birligi_zirvesi
The Economist. (2019, 7 March). Africa is Attracting Ever More Interest From Powers Elsewhere. https://www.economist.com/briefing/2019/03/07/africa-is-attracting-ever-more-interest-from-powers-elsewhere
The White House (2022). U.S. Strategy Toward Sub-Saharan Africa. https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/08/U.S.-Strategy-Toward-Sub-Saharan-Africa-FINAL.pdf
TİKA Official Website (t.y.). Türk İş birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. https://www.tika.gov.tr/tr
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (t.y.). Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi. https://www.tccb.gov.tr/ ozeldosyalar/turkiye-afrika/zirve/
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (a) (t.y.). Türkiye-Afrika İlişkileri. https://www.mfa.gov.tr/ turkiye-afrika-iliskileri.tr.mfa
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (b) (t.y.). Afrika Birliği (AfB). https://www.mfa.gov.tr/afrika-birligi.tr.mfa#:~:text=T%C3%BCrkiye%2DAfrika%20%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi%20Zirvesi%2018,%C3%87er%C3%A7evesi%E2%80%9D%20ba%C5%9Fl%C4%B1kl%C4%B1%20belgeler%20kabul%20edilmi%C5%9
U.S. Department of State. (2022). U.S.-Africa Leaders Summit. https://www.state.gov/africasummit/
United States African Command Official Website. (t.y.). https://www.africom.mil
Versan, R. (1995). Tarih Boyunca ve Günümüzde Diplomasi, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 10, 89-96.
Yılmaz, S. (2022). Asya-Avrupa Diyaloğu: Zirve Diplomasisi Bağlamında Bir Değerlendirme, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 189-205.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
