TEBRİZ AZERBAYCAN MÜZESİ’NDEKİ KOÇ-KOYUN BAŞLI MEZAR TAŞLARI

Özet

Tarih boyunca farklı zaman ve coğrafyalarda hâkim olan milletlerden geriye kalan mezar taşları ve mezarlıklar ait oldukları toplumun kültürel zenginliğine dair önemli veriler sunmaktadır. Bir anlamda insanların inançlarını, düşüncelerini, doğa ve sosyal çevre ile ilgili bakış açılarını ortaya koyan mezar taşları Türklerin İslam’a girmelerinden sonra İslam öncesi birikimi yansıtacak çeşitliliğe sahip bir şekilde kullanılmaya devam edilmiştir. Bu mezar taşları içinde biçim ve süsleme açısından en dikkat çekici örneklerden olan koç koyun başı şekilli mezar taşları Orta Asya Türk sanatı etkisinde ortaya çıkmış ve belli değişikliklerle Moğolistan, İran’ın kuzeybatısı, Anadolu, Azerbaycan, Nahcivan, Gürcistan ve Irak’ta benzer bir üslupla devam edegelmiştir. Türk dünyasının farklı bölgelerinde geçmişte olduğu gibi günümüzde de yapılan koyun koç başlı mezar taşları Türk boy ve topluluklarının koç ve koyuna verdiği önemi, hayvan tasvirleri ve sembollerinin yaygınlığını göstermektedir. Bunlar arasında yer alan Tebriz Azerbaycan Müzesi girişinde ve bahçesinde yer alan, şimdiye kadar incelenmemiş olan Akkoyunlu ve Karakoyunlu dönemlerine tarihlenen on adet koç koyun başlı mezar taşları bu makalede üslup özellikleri ile üzerlerindeki damgalar, motifler ve kitabeleriyle birlikte değerlendirilecektir. Makalede ayrıca bu mezar taşlarının sembolizm açısından değeri de tartışılmış, bunlar Anadolu ve çevresindeki benzer örnekleri ile karşılaştırılmıştır.