GELİR VERGİSİ KANUNU’NDA MÜNFERİT BEYAN ESASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Özet

Beyan esası verilendirme sürecinde matrah belirleme yöntemlerindendir. Günümüz vergicilik anlayışı içerisinde vergi sistemlerinde en çok uygulanan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Beyan esası da diğer yöntemler gibi teorik altyapısını geçmişten günümüze yaşanan gelişmelerden almakta ve hukuki düzenlemeler ile sistemlerde uygulanmaktadır.

Beyan ve esas; dilimize Arapçadan yerleşmiş kelimelerdir. Beyan kelimesi; “bildirmek, iletmek” anlamlarına gelmekteyken, esas kelimesi ise “bir şeyin özünü oluşturan ana öge, temel” gibi anlamalara gelmektedir (Türk Dil Kurumu, 2021). Beyan esası yerine vergi hukuku literatüründe; “beyan usulü”, “beyan yöntemi” ya da “beyan sistemi” gibi ifadeler de kullanılmaktadır. Vergi hukukunda beyan esası; mükellef ya da vergi sorumlusuna verginin matrah sürecindeki indirim, istisna ve muafiyetleri uyguladıktan sonra vergiyi hesaplayarak bağlı bulunduğu vergi idaresine bildirerek idare tarafından verginin tarh edilmesi ve diğer aşamaların işletilmesi anlamına gelen bir süreci ifade etmektedir (T.C. Adalet Bakanlığı, 2021). Gelir vergisinde beyan esasına tabi olup, belirli beyannameler ile beyan edilmektedir.

Çalışmamızda gelir vergisinde beyan esasının şekli ve maddi yükümlülükleri arasında yer alan münferit beyan değerlendirilecektir.