93 HARBİ SONRASI OSMANLI DEVLETİ SINIRLARI DÂHİLİNE GÖÇ EDEN BATUM ULEMASI

Özet

Yaklaşık altı asır gibi büyük bir zaman diliminde vücut bulan ve bu suretle oldukça geniş sınırlara sahip olan Osmanlı Devleti,
uluslararası politikada önemli birçok savaşa ve antlaşmaya imza atmıştır. Nitekim 93 Harbi olarak adlandırılan, 1877-1878
yıllarında Osmanlı Devleti ve Rusya arasında gerçekleşen savaş sonucunda Osmanlı Devleti yenilgiye uğramıştır. Bu yenilginin
ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Batum Rusya’ya bırakılmıştır. Böylece bu bölgeden Anadolu’ya doğru
kitlesel göç hareketlerinin gerçekleşmesi kaçınılmaz olmuştur.
Bu çalışmada, doğum yeri Batum olan fakat 93 Harbi nedeniyle anayurt olarak bildikleri Anadolu topraklarına göç etmek
zorunda kalan ulemaya ait biyografi niteliği taşıyan tercüme-i hal varakaları incelenmiştir. Hal tercümelerinde; memura ait
ailevi bilgiler, eğitim hayatları, hizmet görevleri ve ikametleri hakkında özel bilgilere ulaşılmıştır. Bu çalışmada, İstanbul
Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi ve Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi’nden elde edilen kayıtlardan Batum Ulemasının
biyografilerine ulaşılmış ve bu biyografiler ışığında dönemin ilmiye sınıfı, siyasi, iktisadi, eğitim, kültürel ve sosyal yapısına
dair önemli tespitlere dikkat çekilmek istenmiştir.