TEVBE SURESİ, 9/60. AYET BAĞLAMINDA ZEKÂTIN SARF YERLERİNDEN MÜELLEFE-İ KULUB ÖRNEĞİ

Özet

İslâm’ın temel esasları sadece ahirete yönelik değil, insanın dünyasını da tanzim eden maddî, manevî, sosyal ve iktisadî kuralları kapsar. İslâm’ın beş temel esasından biri olan zekât da, bu yönüyle önemli bir ibadettir. Kur’an-ı Kerim’de zekât, sadaka ve infakla ilgili birçok ayet bulunduğu gibi, Hz. Peygamber’in de bu konuda birçok hadisi bulunmaktadır.
Zekâtın farz oluşuyla ilgili birçok ayet ve hadis bulunduğu gibi, sarf yerleri ile ilgili de ayet ve Hz. Peygamber’in uygulamaları bulunmaktadır. Zekâtın sarf yerleri Kur’an-ı Kerim’in Tevbe Suresi, 9/60. ayetinde sekiz sınıf olarak sınırlar. Bunlardan bir tanesi de “müellefe- kulûb” (kalbi İslâm’a ısındırılan) olarak zikredilir. Ayet muhkem ve Hz. Peygamber’in de uygulaması bulunmasına rağmen, Hz. Peygamber’in vefatından sonra Hz. Ebu Bekir’in hilafeti döneminde bir gurup insanın Hz. Ebu Bekir’e gelip pay istemeleri, Hz. Ebu Bekir’in bu insanları Hz. Ömer’e yönlendirmesi; Hz. Ömer’in ise bunların istismar ettiğini belirterek geri çevirmesi sonucu, o günden sonra bu sınıf insana zekât fonundan veya devletin başka bir fonundan pay verilip verilmemesi konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır.
Bu farklı görüşlerden Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine mensup âlimlerin görüşleri birbirlerine yakın iken, Hanefî mezhebine mensup âlimler ile son dönem bazı modernist âlimlerin çok farklı yorumlara sahip olduklarına şahit olmaktayız. Bunlardan bazılarının söz konusu ayetin hükmünü durdurma, rafa kaldırma ve hatta nesh etmeye (işlevsiz hale getirmeye) kadar vardırdıkları görülmektedir. Biz, bu çalışmada olaya ilişkin farklı yorum ve görüşleri analiz etmeye çalışacağız